| Κείμενο : 6 Κρητικοί χοροί |
| Πηγή : /P037-05 , Ευρετήριο : O-C144CFCC |
Ευαγγελία Λαμπιθιανάκη-Παπαδάκη Κρητικοί χοροί Λαμπιθιανάκη-Παπαδάκη, Ευαγγελία: "Κρητικοί χοροί", Παράδοση και Τέχνη 037, σελ. 10-11, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1998. (Από το βιβλίο της "Λαογραφία Κρήτης", 3ος τόμος. Ηράκλειο Κρήτης, 1982) ΚΡΗΤΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ Ετσι πού 'ναι λεβεντιά καμαρωτή η Κρήτη μας, ετσά όλο λεβεντιά και καμάρι είναι και οι χοροί τζη, ο Συρτός, ο Καστρινός, η Σούστα κι ο Πεντοζάλης. Ο Συρτός Ο Συρτός λένε πως επρωτοχορεύτηκε στα Χανιά, γι' αυτό λέγεται και "Συρτός Χανιώτικος". Εδά όμως χορεύγεται σ' ολάκαιρη την Κρήτη μια σταλιά αλλοιώτικος και στσι κινήσειςκαι στη μουσική. Είναι όμορφος, καμαρωτός χορός, στρωτός-στρωτός με μικιά-μικιά ζάλα. Οι καλοί χορευτάδες οντό κρατούνε στην ομπρός μπάντα του χορού κάνουνε όμορφα σκερτσόζικα πηδήματα και χτυπούνε χέργια και πόδγια ρυθμικά ανάλογα με τσι κοντυλιές τση λύρας. Οι χορευτές, γυναίκες κι άντρες, κρατούνε σε κύκλο ανοιχτό και στη μέση-μέση του κύκλου κάθεται ο λυράρης με το μπασαδόρο ντου. Τα ζάλα του Συρτού είναι έντεκα και το τελευταίο γίνεται σε δύο χρόνους. Πρίχου να ντακάρει ο χορός φέρνομε το ζερβό μας πόδα ομπρός σον τη μέσα μεργιά του κύκλου, κι ο χορός ντακέρνει: 1) Το ζερβό μας πόδα που τον έχομε ομπρός τονέ φέρνομε οπίσω όξω από τον κύκλο, λίγο ζερβά και τονέ στηρίζομε στα δαχτύλια. 2) Φέρνομε τη φτέρνα του δεξού πόδα στην καμάρα του ζερβού και τονέ στηρίζομε κι αυτό στα δαχτύλια. 3) Ο ζερβός πόδας έρχεται και πάλι ομπρός και λίγο δεξά. 4) Ο δεξός πόδας έρχεται δεξά και λίγο μπρος. 5) Η φτέρνα του ζερβού πόδα έρχεται στην καμάρα του δεξού. 6) Ο δεξός πόδας έρχεται ζερβά, σταυρωτά μπρος στο ζερβό πόδα και ντελόγο σηκώνομε το ζερβό πόδα μια σταλιά. 7) Σηκώνομε λίγο ψηλά το ζερβό πόδα κι ύστερα τονέ ξαναφέρνομε στην πρώτη ντου θέση με δύναμη. 8) Φέρνομε το δεξό πόδα δεξά. 9) Ο ζερβός πόδας έρχεται δεξά. 10) Ο δεξός πόδας έρχεται δεξά. 11) Εδά γίνεται ο διπλός χρόνος: α) Σηκώνομε μια σταλιά το ζερβό μας πόδα. β) Τον ξαναφέρνομε λίγο ομπρός προς το κέντρο του κύκλου όπως ήτονε στην αρχή πριν ν' αρχίξομε το Συρτό και ο χρόνος ξαναντακέρνει με τα ίδια ζάλα. Ο Καστρινός Είναι ένας γραφικός όμορφος στραταριστός χορός. Τ' όνομά ντου "Καστρινός" το πήρε από το παλιό όνομα του Ηρακλείου "Κάστρο", όπου και πρωτοχορεύτηκε. Λέγεται και Μαλεβυζώτης γιατί στα παλιά χρόνια τονέ χορεύγανε πολύ στην επαρχία Μαλεβυζίου. Προς τα Χανιώτικα τονέ λένε "Καστρινή Σούστα". Ο Καστρινός χορεύγεται από άντρες και γυναίκες μαζί, πιασμένοι χέρι-χέρι σε σχήμα κύκλου. Τα ζάλα του Καστρινού χορού γίνουνται σε οχτώ χρόνους. Πρώτα γίνεται ένα, ύστερα τρία, ύστερα πάλι τρία και τελευταία πάλι ένα, δηλαδή με την αριθμητική είναι 1+3+3+1. Τα οχτώ ζάλα του καστρινού γίνουνται σε δυό φάσεις, μιά προς τα μπρος και μιά προς τα πίσω. Ο Καστρινός ντακέρνει από τη στάση τση προσοχής. Πρώτη φάση με τα ζάλα προς τα μπρος. 1) Από τη στάση προσοχής φέρνομε το δεξό μας πόδα μπρος προς το κέντρο του κύκλου. 2) Υστερα φέρνομε το ζερβό μας πόδα μπροστά από το δεξό. 3) Φέρνομε την καμάρα του δεξού πόδα στη φτέρνα του ζερβού. 4) Προχωρούμε το ζερβό πόδα μας προς το κέντρο του κύκλου. 5) Φέρνομε το δεξό μας πόδα μπρος από το ζερβό. 6) Πλησιάζουμε την καμάρα του ζερβού πόδα στη φτέρνα του δεξού. 7) Προχωρούμε το δεξό μας πόδα προς το κέντρο του κύκλου. 8) Ο ζερβός μας πόδας λυγισμένος έρχεται πίσω από τον δεξό. Δεύτερη βάση με τα ζάλα προς τα πίσω δεξά και λοξά. 1) Κάνομε με το ζερβό πόδα ένα ζάλο πίσω. 2) Κάνομε με το δεξό πόδα ένα ζάλο πίσω. 3) Φέρνομε τη φτέρνα του ζερβού πόδα στην καμάρα του δεξού. 4) Με το δεξό πόδα κάνομε ένα ζάλο πίσω. 5) Με το ζερβό πόδα κάνομε ένα ζάλο πίσω. 6) Φέρνομε τη φτέρνα του δεξού πόδα στην καμάρα του ζερβού. 7) Φέρνομε το ζερβό πόδα ένα ζάλο πίσω. 8) Φέρνομε το δεξό πόδα λυγισμένο μπρος από το ζερβό και ξαναντακέρνομε πάλι απ' την αρχή. Ο Καστρινός, ανάλογα με το μέρος της Κρήτης που χορεύγεται και τα πάσα, δηλαδή τα σκέρτσα του χορευτή, έχει κάμποσες παραλλαγές. Ακόμη αλλού χορεύγεται πηδηχτός-πηδηχτός κι αλλού στραταριστός. Ο πια όμορφος είναι ο στραταριστός, που είναι και ο πια γνήσιος Καστρινός χορός. Η Σούστα Ο χορός τση Σούστας πολυχορεύγεται στο νομό Ρεθύμνου, γι' αυτό και λέγεται Ρεθεμνιώτικη Σούστα. Χορεύγεται όμως και σ' ολάκερη την Κρήτη. Είναι από τσι πια όμορφους κρητικούς χορούς άμα χορεύγεται με όλα τα πάσα ντου κι από καλούς μερακλήδες χορευτές και χορεύτρες. Η Σούστα χορεύγεται κατά ζευγάρια. Η κοπελιά κι ο ντελικανής είναι ο ένας απέναντι στον άλλο. Ο ντελικανής έχει απέναντι τση κοπελιάς μια στάση αγέρωχη, επιθετική και ξανοίγει μέσα στα μάθια προκλητικά την κοπελιά. Η κοπελιά πάλι, με τη στάση και τσι κινήσεις τση δείχνει μια σεμνότητα, μια ντροπή, αλλά και μια χαρά μαζί. Κάνει πως πλησιάζει τον ντελικανή στσι προκλήσεις ντου, αλλά την τελευταία στιγμή τον αποφεύγει με χάρη και του γυρίζει ναζιάρικα τη ράχη τζη. Τα ζάλα τση Σούστας είναι λίγα κι εύκολα, είναι δυό ζάλα σταυρωτά, δηλαδή με το σκοπό τση λύρας σταυρώνομε τα δυό μας πόδια, μια το δεξό στη ζερβή πάντα και μια με το ζερβό στη δεξή πάντα. Ομως όσο είναι εύκολα τα ζάλα τση Σούστας τόσονα δύσκολα και πιτήδια είναι τα πάσα τζη, που δίνουνε κι όλη την ομορφάδα στο χορό. Τα πάσα τω χορευτάδω, και τση κοπελιάς και του ντεληκανή, θέλουνε χάρη κι ευλυγισία του κορμιού, ευλυγισία σαν τα ελατήρια, σαν τσι σούστες μιας μηχανής, γι' αυτό το χορό τονέ βγάλανε και Σούστα. Ο Πεντοζάλης Ολοι οι γνήσιοι Κρητικοί και Κρητικοπούλες είναι γεμάτοι ζωντάνια και δύναμη. Αυτή τη ζωντάνια και τη δύναμη ντως τηνέ δείχνουνε οντό χορεύγουνε τον όμορφο πηδηχτό χορό Πεντοζάλη. Στα παλιά τα χρόνια Πεντοζάλη εχορεύγανε μόνο οι ντεληκανήδες, για να δείξουνε την αντρειά και την ομορφάδα του κορμιού ντως. Σήμερο Πεντοζάλη στην Κρήτη χορεύγουνε όλοι, γυναίκες κι άντρες. Ο χορός είναι κυκλικός σαν και το Χανιώτικο και τον Καστρινό, με μια διαφορά: οι χορευτάδες δεν πιάνουνται από τσι παλάμες τω χεργιώ αλλά από τσι ώμους. Ολα ντου τα ζάλα γίνουνται πηδηχτά, γι' αυτό λέγεται και ο χορός πηδηχτός. Χορός Πεντοζάλης λέγεται γιατί πάει πέντε ζάλα ομπρός και πέντε ζάλα οπίσω. Εχει δηλαδή ο Πεντοζάλης δέκα ζάλα που γίνουνται σε οχτώ χρόνους. Ο Πεντοζάλης ντακέρνει από την προσοχή. Τα ζάλα ντου είναι: 1) Φέρνομε το ζερβό πόδα μπρος προς το κέντρο του κύκλου κι έχομε το γόνατο λίγο λυγισμένο. 2) Φέρνομε την καμάρα του δεξού ποδιού στη φτέρνα του ζερβού δίχως ν' αγγίζει χάμε στο πάτωμα. 3) Ξαναφέρνομε το δεξό πόδα στην πρώτη ντου θέση και σηκώνομε λίγο το ζερβό. 4) Επά γίνεται μια διπλή κίνηση: α) Ο ζερβός πόδας έρχεται με δύναμη λίγο πίσω και σηκώνεται λίγο ο δεξός πόδας. β) Στη συνέχεια σταυρώνομε το δεξό μας πόδα απάνω στο ζερβό. 5) Σηκώνομε το ζερβό μας πόδα λίγο ψηλά και τονέ ξαναφέρνομε με δύναμη στη θέση ντου και σηκώνομε λίγο το δεξό πόδα. 6) Κάνομε πάλι μια διπλή κίνηση με ανάποδα ζάλα από τη διπλή κίνηση του 4. 7) Σηκώνομε το δεξό πόδα και τονέ ξαναφέρνομε με δύναμη στη θέση ντου και σηκώνομε λίγο το ζερβό. 8) Σηκώνομε με πήδημα το δεξό μας πόδα και στη συνέχεια το ζερβό μας λιγάκι λυγισμένο. Ο Πεντοζάλης σαν και τσ' άλλους χορούς τση Κρήτης έχει κάμποσες παραλλαγές από τον ένα νομό στον άλλο. Ευαγγελία Λαμπιθιανάκη-Παπαδάκη (Από το βιβλίο της "Λαογραφία Κρήτης", 3ος τόμος. Ηράκλειο Κρήτης, 1982) ************************************************ ************************************************************* PAR037 Lambithianaki02GR.doc |