| Κείμενο : 4 Χοροί των Πομάκων της Θράκης |
| Πηγή : /P068-04 , Ευρετήριο : O-FA2A1215 |
| Γ. Μ. Βαρβούνης Χοροί των Πομάκων της Θράκης Βαρβούνης, Γ., Μ.: "Χοροί των Πομάκων της Θράκης", Παράδοση και Τέχνη 068, σελ. 6-7, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Μάρτιος-Απρίλιος 2003. Χοροί των Πομάκων της Θράκης Ο γάμος βαστάει συνήθως τρεις μέρες. Θα βρεις χωριά που οι γιορτές κρατούν και μια βδομάδα. Αυτό όμως συμβαίνει σπάνια. Η πρώτη μέρα περνά σχεδόν απαρατήρητη. Η νύφη κάμνει τις τελευταίες της ετοιμασίες. Το ίδιο και ο γαμβρός. Ερχονται οι ξένοι, οι μουσαφήριδες, όπως τους λένε. Τη δεύτερη αρχίζει το πανηγύρι που αλλάζει την όψη της ζωής του χωριού. Χωριστά στο σπίτι του γαμπρού, χωριστά στης νύφης. Στης νύφης θα μαζευθούν οι φιλενάδες της. Ολες ντυμένες στα καλά τους θα πάνε να την δούνε. Ολες οι κοπέλες του χωριού είναι φιλενάδες. Γεμίζει το σπίτι. Σαλόνια, δωμάτια, εξώστες. Ξεχειλίζει το σπίτι από ανθρώπους, από φωνές και θόρυβο. Κάθονται εκεί ώρες ολόκληρες. Οι άνδρες, εκτός από τους στενούς συγγενείς της νύφης, δεν μπαίνουν εκεί. Φαντάζει το σπίτι από τα άσπρα και πολύχρωμα τσεμπέρια (μανδήλες) που φορούν στα κεφάλια, από τα πολύχρωμα και φανταχτερά φουστάνια, τις μαύρες μακριές μέχρι τα πόδια εξωτερικές φορεσιές, καθώς και από τα φθηνά αλλά απαραίτητα σε κάθε κοπέλα στολίδια. Το βράδυ στην αυλή του σπιτιού της νύφης αρχίζει ο χορός. Κάτω από το φως του φεγγαριού ή κάποιας λάμπας πετρελαίου, τους κτύπους ενός μεγάλου νταουλιού. Χορεύουν τα παλικάρια ένα μονότονο, χωρίς φιγούρες, απλό με ρυθμό και κίνηση χορό, κάτω από τους ήχους του νταουλιού και οι κοπέλες στέκονται μακρυά παρακολουθώντας κάθε μια κάποιον αδιάφορα δήθεν. Γιατί επιτρέπεται η κάθε κοπέλα νά 'χει τον δικό της και το ξέρει αυτό όλο το χωριό, απαγορεύεται όμως να μιλεί μ' αυτόν και πιο πολύ να εκδηλώνεται γι' αυτόν. Από την άλλη μεριά τα παληκάρια αμίλλονται σε επίδειξη, που σκοπό έχει να τραβήξει την προσοχή της. Μετά ακολουθεί ο χορός των κοριτσιών. Χορεύουν τον ίδιο μονότονο χορό. Μόνο που τον χορεύουν πιο αργά. Χορεύουν και τραγουδούν με τις αργόσυρτες σαν μοιρολόγι φωνές τους. Μ' αγόρασε η αγαπημένη μου μανούλα πράσινες κάλτσες. Δώσ' τες, αγαπημένη μου μανούλα, δώστες να τις φορέσω. Μα δεν μου τις δίνει, μα δεν μου τις δίνει. Γιατί να τις ξαναζητήσω αφού δεν μου τις δίνει. Δώσ' τες μου, αγαπημένη μανούλα, δώσ' τες να τις φορέσω. Στο χορό να πάω, τον αγαπημένο μου να δω. Η αγάπη μου φωνάζει, η καρδιά μου απ' αγάπη κτυπά σαν φίδι δαγκώνει, σαν ψάρι που πεθαίνει. Και ο χορός συνεχίζεται. Τώρα όμως οι όροι αλλάζουν. Τα παλικάρια παρακολουθούν και καμαρώνουν τις κοπελιές τους. Η νύφη πουθενά δεν εμφανίζεται. Από κάποιο παράθυρο παρακολουθεί αθέατη αυτά που γίνονται στην αυλή. Ο χορός κρατάει ώρες πολλές. Μέχρι τα ξημερώματα. Την ίδια νύχτα η κίνηση στο σπίτι του γαμπρού είναι επίσης μεγάλη. Οι πόρτες όλες ανοικτές. Συγκεντρώνονται εκεί όλοι οι γέροι του χωριού. Τρώνε και πίνουν. Κουβεντιάζουν για χιλιάδες πράγματα. Συζήτηση ατελείωτη μέχρι αργά τη νύκτα. Η τρίτη ημέρα είναι η κυρίως ημέρα του γάμου. Τώρα οι πιο πολλές εκδηλώσεις γίνονται στο σπίτι του γαμπρού. Εδώ στην αυλή από ενωρίς στήνεται το νταούλι. Τα παλικάρια το στήνουν στο χορό και στο τραγούδι. Να σε συναντήσω πήγα, εσένα που κάποτε σ' άφησα. εσένα που κάποτε σ' άφησα σε βρήκα, αχ! σε βρήκα και σε είπα εκείνη η άλλη που να 'ναι ώρα να παντρευτούμε. Να πάρεις λουλούδι σού δωσα. Και συ μου είπες: Αγαπημένε, αρραβωνιάστηκα, λουλούδια πια δεν παίρνω. Το λουλούδι σε κείνην να το δώσεις, σε κείνην την αντίζηλο που από μένα σε πήρε. Στη μέση της αυλής κάθεται ο γαμπρός. Σε λίγο έρχεται ο κουρέας και ενώ το νταούλι κτυπά και τα παλικάρια χορεύουν, αρχίζει η τελετή του ξυρίσματος του γαμπρού, που βαστά ώρες. Και ενώ ο γαμπρός ξυρίζεται με το σύνθημα του πατέρα, ή του προστάτη του αν δεν υπάρχει πατέρας, περνούν όλοι οι άνδρες του χωριού από μπροστά του και σαλιώνοντας κάποιο νόμισμα ή χαρτονόμισμα, το κολλούν στο πρόσωπό του. Σε λίγο βλέπει κανείς το γαμπρό στολισμένο με νομίσματα. Είναι τα χρήματα αυτά το δώρο του χωριού στον γαμπρό. ................................... Από την προηγούμενη ημέρα αρχίζει να ακούγεται αραιά και κάπου-κάπου ο μονότονος ήχος του νταουλιού. Ολοι γνωρίζουν το μήνυμά του. Ο ξένος ερωτά να μάθει. Εχει γάμο αύριο είναι η απάντησις. Προσκλητήρια δεν χρησιμοποιούνται αλλά ένας καλεί τους χωριανούς, οι οποίοι θεωρούν υποχρέωσίν των να ενισχύσουν τον νοικοκύρη ο οποίος θα κάμει γάμο και προσφέρουν ό,τι ο καθείς δύναται, κυρίως είδη διατροφής, δώρα δια τους νεόνυμφους. Το βράδυ της ιδίας ημέρας μαζεύονται εις το σπίτι του γαμπρού, χωριστά οι άνδρες και χωριστά οι γυναίκες. Μετά το συνηθισμένο "μουχαμπέτ" (συζήτησις) επακολουθεί το φαγητό. Κάθονται σταυροπόδι καθ' ομάδας γύρω από ένα ταψί γεμάτο με το περίφημο πιλάφι, ακολουθεί το κρέας, ο χαλβάς και το σιρόπι (διάλυμα νερού-ζακχάρεως-όξους-ερυθρού χρώματος) που πίνουν με την σειράν όλοι. Το ίδιο ακριβώς και εις τα δύο σπίτια των μελλονύμφων. Μετά το φαγητό ακολουθεί προσευχή, πάλιν συζήτησις και διαλύονται δια τα σπίτια. Την δεύτερη ημέρα πάλιν ο άχαρος και υπόκουφος ήχος του νταουλιού ξυπνά το χωριό και τους προσκαλεί εις το γάμο. Μαζεύονται οι προσκεκλημένοι και αρχίζει ο χορός, ο οποίος είναι ελληνικός Καλαματιανός και ή Χασάπικο ή τούρκικος Καρσιλαμάς (αντικριστός ή το ελληνικό Ζεϊμπέκικο). Οι καθ' αυτοί χοροί του τόπου δεν παρουσιάζουν τι το σπουδαίον. Ομοιάζουν προς ελληνικό Χασάπικο αλλά ελλείπει ο ρυθμός και το ανάλογο τραγούδι. Απόδειξις τούτου είναι ότι αρχίζει ο χορός με ένα τραγούδι, έπονται άλλα τραγούδια διαφόρου ρυθμού, τόνου, και όμως ο χορός και αι κινήσεις μένουν αι αυταί. Την ώρα του χορού ξυρίζεται ο γαμπρός, εις τα πέτα του οποίου προσκολλούνται διάφορα δώρα παρά των προσκεκλημένων. Το ξύρισμα και το κούρεμα διαρκούν μέχρι τας απογευματινάς ώρας. Κατά το διάστημα αυτό γίνονται διάφορα κεράσματα, κυρίως λουκούμια, γλυκά, σιρόπι. Σήμερα όμως εις τα περισσότερα χωριά έχει εισαχθεί το ποτόν και γίνονται κεράσματα από ποτό. Κατά τα 3-4 η ώρα το απόγευμα μία πομπή, εμπρός οι άνδρες και πίσω οι γυναίκες, απόντος του γαμπρού ο οποίος μένει στο σπίτι, συνοδευομένη υπό οργάνου μουσικού νταούλι ή σαζ (κακότεχνον κατασκεύασμα εξ οξυάς το οποίον ομοιάζει περισσότερο με μπουζούκι). Των μουσικών οργάνων προηγούνται οι χορευταί, οι οποίοι και ιδιαίτερα θαυμάζονται. Η πομπή φθάνει ως το σπίτι της νύφης, μετά ένα κέρασμα επιστρέφει ακολουθούσα άλλο δρόμο (δεισιδαιμονία) ως συμβαίνει και εις πλείστα ελληνικά χωριά. Τώρα η πομπή έχει κάτι καινούριο. Είναι η νύμφη. Βρίσκεται με τις γυναίκες οπίσω και εις το μέσον αυτών πλαισιωμένη από τις πλέον αγαπημένες φίλες και συγγενείς της, με ένα ανοικτόχρωμο τσιμπέρι δια να διακρίνεται. Μόλις βγει από το σπίτι της, αγγελιοφόροι έφιπποι αναγγέλουν το ευχάριστον γεγονός εις τον γαμπρόν, ο οποίος δωρίζει προσόψια, άτινα προσδένει εις τα χαλινά του ζώου. Ο τιμηθείς με το πρώτο βραβείο διότι ανήγγειλε πρώτος τα ευχάριστα λαμβάνει ένα πετεινόν. Απαντες οι αγγελιοφόροι επιστρέφουν προς συνάντησιν της πομπής, η οποία συχνά σταματά διότι είναι δεμένος ο δρόμος με μια τριχιά δίκην φράκτου. Δίδεται το χρηματικό δώρο και ο δρόμος ανοίγεται. Η πομπή βαδίζει συχνά, ο προηγούμενος χορός συνεχίζει και ολονέν διασκεδαστικότερος γίνεται. Παίρνει να βραδυάζει. Η νύμφη μπαίνει εις το καινούριο σπίτι. Την υποδέχονται με χαρά, ευχές και πυροβολισμούς. Το στολισμένο δωμάτιο την δέχεται. Μ. Γ. Βαρβούνης Λαογραφικά των Πομάκων της Θράκης. Αθήνα, Πορεία, 1996. *************************************************************************** *************************************************************************** PAR068 Varvounis09GR.doc |