| Κείμενο : 2 Περί του Τσάμικου |
| Πηγή : /P044-04 , Ευρετήριο : O-DCE4832F |
| Αλκης Ράφτης Περί του Τσάμικου Ράφτης, Αλκης: "Περί του Τσάμικου", Παράδοση και Τέχνη 044, σελ. 9, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Μάρτιος – Απρίλιος 1999. Περί του Τσάμικου Στο τεύχος 4 του αρβανίτικου περιοδικού "Αρδανον" (συγχαρητήρια στον Αριστείδη Κόλλια για την υψηλού επιπέδου έκδοση) διάβασα ένα σχόλιο για τον χορό Τσάμικο. Συμφωνώ ότι οι προσπάθειες αλλαγής της ονομασίας του σε "κλέφτικο", "λεβέντικο", "ελληνικό", "σάμικο" κλπ. είναι μάταιες. Η ονομασία Τσάμικος είναι τόσο στερεά καθιερωμένη και τόσο πλατιά διαδεδομένη, που οι μεμονωμένες κατά καιρούς απόπειρες μετωνομασίας να πέφτουν στο κενό. Βέβαια πρέπει να πάρουμε υπόψη μας ένα προηγούμενο αλλαγής ονομασίας, και μάλιστα ονομασίας διεθνώς εν χρήσει. Πρόκειται για τον καφέ. Ενώ όλη η υφήλιος τον λέει τούρκικο, και εμείς τον λέγαμε τούρκικο μέχρι πριν 20 χρόνια, έβγαλε τότε ο Λουμίδης μια διαφήμιση "Εμείς τον λέμε ελληνικό" και τα κατάφερε. Τα γκαρσόνια και οι πελάτες τους τρομοκρατήθηκαν μήπως θεωρηθούν εθνοπροδότες και άρχισαν να τον λένε ελληνικό, ενώ τίποτα το ελληνικό δεν έχει. Η γενναιότητα ορισμένων συμπατριωτών μας εξαντλείται στις λέξεις. Παραπέμπω στο γλαφυρότατο βιβλιαράκι του Ηλία Πετρόπουλου για τον καφέ. Εχουν λόγους να ελπίζουν λοιπόν όσοι θέλουν να αλλάξουν τις ονομασίες των χορών που δεν τους αρέσουν. Δεν είναι μόνο ο Τσάμικος, είναι πάρα πολλοί άλλοι χοροί που έχουν ξενικά ονόματα - εφόσον πάντα "το ξένο είναι πιο γλυκό", ο κόσμος προτιμούσε ονομασίες που είχαν τη γοητεία ξένων τόπων. Ενας όμως που σέβεται τους παπούδες του (δηλαδή την παράδοση) δεν τολμάει να τους αλλάξει αναδρομικά τη γλώσσα. Για τις ονομασίες των χορών - όπως για κάθε ονομασία - έχω να υπενθυμίσω ότι: 1.Η ονομασία δεν αποδεικνύει την καταγωγή. Το ότι ένας χορός λέγεται Καλαματιανός δεν σημαίνει καθόλου ότι προέρχεται από την Καλαμάτα. 2.Μπορεί η ονομασία να οδηγεί κάποτε στην προέλευση, όχι όμως απαραίτητα στην καταγωγή. Παράδειγμα: στα ελληνικά, η ορολογία του αυτοκινήτου και την κομμωτικής είναι όλο γαλλικές λέξεις. Αυτό δηλώνει ότι οι λέξεις ήρθαν από τη Γαλλία, όχι όμως ότι οιΓάλλοι ανακάλυψαν το αυτοκίνητο ή το χτένισμα. 3.Οι μελωδίες ταξιδεύουν πολύ πιο γρήγορα από τους χορούς. Είναι πιθανό να πρόκειται αρχικά για "τσάμικο ρυθμό" που τοπικά να έδωσε το όνομα στο χορό. Δηλαδή οι οργανοπαίχτες να ονόμαζαν τσάμικο τον εξάσημο ρυθμό (τον βαρύ 2.2.2, όχι τον 3.3) ανεξάρτητα από τον τρόπο που χορεύεται στην κάθε περιοχή. 4.Εχω την εντύπωση ότι ο χορός Τσάμικος δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος στους Τσάμηδες. Τουλάχιστον αυτό μου είπαν οι Τσάμηδες που είχα γνωρίσει παλιά. Δεν τολμάω όμως να διατυπώσω γνώμη αφού δεν έχω κάνει έρευνα. Τα βιβλία του φίλου μου Ραμαζάν Μπογκντάνι είναι στα αλβανικά και δεν μπορώ να τα διαβάσω. Ελπίζω να βρεθεί κάποιος να μεταφράσει τα σχετικά εδάφια. 5.Οπως δεν επιτρέπεται να αλλάζουμε τις κινήσεις ενός χορού, έτσι δεν επιτρέπεται να αλλάζουμε την ονομασία του. Δεν είναι μόνο ο Τσάμικος - πάμπολλοι χοροί της Δυτικής Μακεδονίας υφίστανται πατριδοκαπηλικές επιθέσεις από διάφορους επιπόλαιους. Εφτασαν να τους ονομάζουν Πρώτος, Δεύτερος και Τρίτος για να αποφύγουν τις πραγματικές τους ονομασίες. Αν υπάρχει κανείς που θέλει να δώσει επιστημονική απάντηση το ζήτημα, του συνιστώ να πάει στα χωριά - στη Θεσπρωτία και στην Αλβανία - να κάνει εθνογραφική έρευνα με την καθιερωμένη μεθοδολογία. Να εξετάσει παράλληλα τις γραπτές ιστορικές πηγές, ώστε να φέρει αντικειμενικά στοιχεία χωρίς σκοπιμότητες. Ας αφήσουμε τους αυτοσχέδιους γλωσσολόγους να παίζουν με τις λέξεις. Ερμηνείες χωρίς εξειδικευμένη έρευνα δεν έχουν καμιά αξία. Ο Τσάμικος (όπως κάθε χορός, όπως κάθε πολιτιστικό στοιχείο) δεν είναι ούτε χορός των Τσάμηδων ούτε εθνικός χορός των Ελλήνων. Είναι χορός του κάθε χωριού που τον έκανε δικό του και τον καλλιέργησε μέσα σε παραδοσιακές συνθήκες. Ανεξάρτητα από την ονομασία που του έδωσε. Αλκης Ράφτης ******************************************************** ******************************************************** PAR044 RaftisA146GR.doc |