| Κείμενο : Μπάλος , Παραλλαγές του Μπάλου στις Κυκλάδες. |
| Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού , Ευρετήριο : E-2F353 |
| -[Δανέζης 1940, 205] Σαντορίνη: Κατόπιν αρχίζει ο Μπάλος, ο οποίος διαρκεί μέχρι των πρωινών ωρών και κατά την διάρκειαν του οποίου δέον να είναι παρόντες οι νεόνυμφοι, και ιδίως η νύμφη, διά να την χορεύσουν οι προσκεκλημένοι. -[Γαϊτάνου 1953, αδημ.] Λεύκες Πάρου: Αφού τελειώσει το συμπόσιον του γάμου ακολουθεί χορός μέχρι των πρωινών ωρών. Συρτός πρώτα: Κατ' αυτόν κρατάνε τέσσερα άτομα με μαντήλι. Αφού χορέψουν όλοι με τη νύφη τότε ξεκινά ο Μπάλλος όπου χορεύουν μόνο δύο άτομα: η ντάμα συνεχώς με εναλλαγή των καβαλιέρων. Χορεύει λοιπόν η νύφη με τον κουμπάρο, τον γαμπρόν και τους υπόλοιπους. Ακολουθεί η κουμπάρα, οι έγγαμες και οι νέες. Κατά τα διαλείμματα του Συρτού και Μπάλλου παρεμβάλλονται ευρωπαϊκοί χοροί. -[Σίμος 1953, αδημ.] Αμοργός: Κατά τον Μπάλλο σηκώνεται ένας άνδρας και καλεί ένα κορίτσι και το χορεύει με διάφορες στροφές. Στο τραγούδι φερτάρει ο άνδρας. -[Παπαχρήστος 1960, 89] Ανδρος και Νάξος: Ολοι οι Μπάλλοι έχουν σταυρωτά και συρτά βήματα, όχι πηδήματα, κλωτσιές και καθίσματα. Είναι ζευγαρωτοί και πολύ χαρούμενοι, οι χορευταί κρατούν μαντήλια στο χέρι. Ο άντρας ξεκινάει πάντα με το αριστερό πόδι, η γυναίκα με το δεξί. Στον κύκλο είναι μέσα οι άντρες. Παρουσιάστηκε πρώτα το 1949 από την Γυμναστική Ακαδημία στο Στάδιο υπό τον Χαράλαμπο Σακελαρίου. Περιγράφονται τα βήματα, φιγούρες, με σχήματα πελμάτων και καταγραφή της μουσικής σε μέτρο 2/4. -[Κυριάκος 1966, 203] Ανδρος: Οι εγχώριοι χοροί της νήσου είναι ο Συρτός και ο Μπάλλος. Ο πρώτος είναι απολύτως ελληνικός, ενώ ο Μπάλλος (ιταλιστί ballo) έλκει την προέλευσίν του από την εποχήν της Φραγκοκρατίας (1207-1566). Χορεύεται εν συνεχεία προς τον Συρτόν και μετά τούτον, ότε ο κύκλος των χορευτών του Συρτού υποχωρεί αιφνιδίως, παραμένει δε εν μόνον ζεύγος το οποίον επιδεικνύει την χορευτικήν του δεξιότητα και ταυτοχρόνως την κομψότητα και ωραιότητα της χορευτρίας. Ο Μπάλλος, αν και αυτοτελής χορός, ως τόσον ουδέποτε εχορεύθη εις Ανδρον ανεξαρτήτως του Συρτού αλλ' ως τέρμα, ως κατακλείς του κυρίως χορού, του Συρτού. Κατά την εκτέλεσιν τούτου ηκούοντο τα πλέον ωραία τραγούδια, μερικά των οποίων ήσαν αυτοσχέδια των λαουτιέρηδων. Ο Μπάλλος εχορεύετο εις την Ανδρον και εις άλλας νήσους των Κυκλάδων από τους εκεί εγκατεστημένους Καπουτσίνους, ιδίως κατά τους 17ον και 18ον αιώνας. -[Στράτου 1970;, αδημ.] Κυκλάδες: Ανακαλύφθηκε, κινηματογραφήθηκε και χορεύεται στις παραστάσεις του θεάτρου μας ο Μπάλλος στις αντίστοιχες παραλλαγές του των νησιών: Αμοργός, Τζια, Κύθνος, Νάξος και Πάρος. -[Φλωράκης 1971, 287] Τήνος: Στο γλέντι του γάμου, πρώτοι χορεύουν ο γαμπρός με τη νύφη κι ο κουμπάρος με την κουμπάρα το νησιώτικο Μπάλο με το μαντηλάκι. Υπάρχει γραμμένη η σειρά που θα σηκωθεί ο καθένας απ' τους άντρες και θα χορέψει όσες κοπέλες θέλει, αρχίζοντας από τη γυναίκα του ή την αρραβωνιαστικιά του. Στα πανηγύρια οι μανέδες τραγουδιούνται στο ρυθμό του Μπάλου. -[Ρούσσος-Αβέρκιος 1979, 126] Σαντορίνη: Οι βιολιτζήδες, οι λυράρηδες και οι τσαμπουνιέρηδες παίζανε σκοπούς εύθυμους νησιώτικους που ξεσήκωναν τους πανηγυριστάς και αμέσως τα παλληκάρια έσερναν πρώτοι το χορό δίνοντας τα άσπρα μαντήλια στις κοπελιές. Χωρισμένοι σε παρέες χόρευαν παντού, ολάκερη η απλάδα κάτω από τον ουρανό ήταν δική τους. Τα παλληκάρια χόρευαν πειθαρχημένα, απλά, αγέλαστα, και στη ρόδα του χορού ανέμιζαν τα άσπρα μαντήλια τους. Ο Συρτός και ο Μπάλος ήταν οι αγαπημένοι χοροί τους και οι κοπελιές χόρευαν σεμνά στον ρυθμό των οργάνων που έπαιζαν ντάιμα. Στο αποκορύφωμα του χορού ο κύκλος έσπαγε και τότε χωρισμένοι οι χορευτές σε ζευγάρια χόρευαν κρατώντας τα μαντήλια και κάνοντας "φιγούρες" όμορφες που συναρπάζανε τους παρευρισκομένους κι άρχιζαν να κτυπούν παλαμάκια στον ρυθμόν που έπαιζε ο τσαμπονιέρης ή ο λυριτζής, αντάμα με τις βαριές χτυπιές του "τουμπιού" που έκανε το τεζαρισμένο πετσί του να τρέμη. -[Στράτου 1979, 66] Πάρος: Στο Μπάλλο, που χορεύεται ζευγαρωτά, η γυναίκα βαστάει από τις δύο άκρες του ένα μαντήλι διπλωμένο σε σχήμα τρίγωνου, που κινεί με σεμνότητα πέρα-δώθε, μ' αυτό δε τον τρόπο εμποδίζει την πολύ φαρδιά σουρωτή φούστα της να ανοίγει και να φαίνεται τυχόν... ο αστράγαλός της! Αλλά η κίνηση του χεριού με το μαντήλι, είναι πολύ εκφραστική και πολύ γυναικεία. Το μαντήλι παίρνει έτσι μέρος σημαντικό στον χορό χάρη στην κίνηση του χεριού από τον ώμο. Ο άνδρας ακολουθεί σαν ερωτευμένος την χορεύτρια, δείχνοντας και αυτός την δεξιοτεχνία του. -[Στράτου 1979, 66] Κύθνος: Ανάμεσα στους χορούς της Κύθνου ο Μπάλλος είναι ο πιο συναρπαστικός του είδους αυτού. Τα ζεύγη κάνουν συνέχεια στροφές πιασμένοι από τα χέρια και πλάτη με πλάτη γυρίζουν με μεγάλη ταχύτητα και ευστροφία χωρίς να "ξεπιαστούν". Είναι πολύ φιγουράτος χορός και πολύ δύσκολος. -[Στράτου 1979, 67] Τζια (Κέα): Ο Μπάλλος χορεύεται όπως και στ' άλλα νησιά. Η μόνη διαφορά είναι ο τρόπος που πιάνονται οι χορευτές. Το αριστερό χέρι της ντάμας πιάνει πάνω από τον αριστερό ώμο του νέου, το αριστερό του χέρι. Και το δεξί της πιάνει το δεξί του. Οπως είναι πιασμένοι χορεύουν με βήματα μπροστά και πίσω. Χωρίς να αφήσουν τα χέρια καθόλου κάνουν στροφές προς τα μέσα, (όπως στην Κύθνο) αλλά σε αργό ρυθμό. Επειτα πιάνονται μόνο με το δεξί τους χέρι και η ντάμα κάνει στροφές στο ίδιο μέρος. Κρατιούνται απ' το μαντήλι της ντάμας. Μετά χωρίζουν και χορεύουν ο ένας απέναντι στον άλλο και η ντάμα κρατά το μαντήλι χαμηλά με τα δυο της χέρια. -[Μαζαράκη 1984, 84] Ελλάδα: Στα νησιά οι χοροί που επικρατούν είναι ο Συρτός κι ο Μπάλος (ή το Μπάλο). Στις Κυκλάδες, το νησιώτικο Συρτό, που έχει διαφορετικές φιγούρες από το Συρτό που χορεύουν στον ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας, το γυρίζουν σε Μπάλο. Στα Θερμιά μάλιστα έχει και σκοπούς που τους λένε Συρτόμπαλα γιατί, ενώ αρχίζουν σα Συρτά, γυρίζουν ύστερα σε Μπάλο. Αυτούς τους σκοπούς τους διακρίνουν από τον ανοιχτό Μπάλο, σκοπό δηλαδή που αρχίζει κατ' ευθείαν σα Μπάλος. -[Μανωλάς 1985, 37] Νάξος: Καλός χορευτής ήτανε αυτός που έκλεβε φιλί χορεύοντας Μπάλο από τη ντάμα του, καθώς εκείνη προσπαθούσε διαρκώς να τ' αποφύγει. Δοκιμάζονταν επίσης και η αντοχή του χορευτή και πόσες τελικά θα χόρευε. -[Οικονομίδης 1985, 30] Νάξος: Ο Συρτός και ο Μπάλλος είναι οι κυριώτεροι χοροί καθ' όλην την Νάξον. Τον Συρτόν διακόπτουν οι βιολιτζήδες ή οι τζαμπουνιέρηδες, οπότε όλοι όσοι χορεύουν καθίζουν ή κάνουν στη μπάντα, πλην του πρώτου ζεύγους που σχεδόν αμέσως με την αλλαγήν σκοπού υπό των οργάνων αρχίζει να χορεύη το Μπάλλο. Τοιουτοτρόπως ο Μπάλλος, λεγόμενος και Αντεκρυστός, Μολαρητός, Αμολαρητός και Αμουλαρητός, χορεύεται εν συνεχεία προς τον Συρτόν υπό ανδρός και γυναικός "χώρια καθαένας απού τον άλλο, μα σύφωνα πάλι ο ένας με τον άλλο". Εις τα χωρία Καλόξυλον και Δαμαριώνα της Νάξου τον χορόν τούτον ονομάζουν Αντικρυστό, εις την Απείρανθον, ως είπομεν, Μπάλλο, Μολαρητό και Βάρσι, ενώ εν Σαγκρίω και Γλινάδω Αμουλαρητό. Ο Μπάλλος ή Μολαρητός εις την Απείρανθον, το Φιλότι, την Κόρωνον και τα άλλα χωρία της νήσου σημαίνει τον χορόν καθ' ον εις την μέσην της πλατείας ή του δωματίου χορεύει ζεύγος ανδρός και γυναικός, ενώ βαρούν τα παιγνίδια. Ο χορευτής φέρει κύκλους περί την γυναίκα, άλλοτε πλησιάζων και άλλοτε απομακρυνόμενος από αυτήν, κροτεί τον αντίχειρα μετά του μέσου της δεξιάς χειρός "σπα το κορμί ντου και παίρνει βόρτες", δηλαδή κάμνει "χίλια δυο τσακίσματα οντε χορεύγη". -[ATHENAEUM 1004, A6] Νάξος: "Μπάλλος Κυκλάδων". [Β2] "Μπάλλος μινόρε". Νίκος Χατζόπουλος (βιολί), Βασίλης Χατζόπουλος (λαούτο). -[POLYGRAM 6460410, Β3] Κύθνος: "Μπάλλος". Γ. Μαρτίνος (λαγούτο), Στ. Γονίδης (βιολί). [Β6] Νάξος: "Μπάλλος Μαστίχα". Παναγ. Μάρκου (τραγούδι), Κονιτόπουλος-Θεουδάκης (βιολί), Δ. Τσακίρης (λαγούτο), Μαθιός Βεντούρης (λαγούτο). -[Απεραθίτικος Σύλλογος CP 957, Β5] Απείρανθος Νάξου: "Μπάλος". Κούλα Κληρονόμου-Σιδέρη (τραγούδι), Γιάννης Ζευγώλης (βιολί), Γιώργης Εμ. Καραπατης-Πατούχης (λαούτο), Ματθαίος Ζευγώλης (κιθάρα). -[Θέατρο "Δόρα Στράτου" DS 102, Α2] Κύθνος: "Μπάλος". Φραγκίσκος Τζιωτάκης (τσαμπούνα), Δόρα Στράτου (επιμέλεια). -[Θέατρο "Δόρα Στράτου" DS 109, Β4] Αμοργός: "Μπάλλος αμοργιανός". Πόπη Δεσποτίδου (τραγούδι), Νικήτας Συνοδινός (βιολί). -[ΚΥΚΛΑΔΙΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ LP 1, Β6] Απείρανθος Νάξου: "Μπάλλος-Τσαμπούνα", χορός Μπάλλος (4.44). Κούλα Κληρονόμου-Σιδέρη (τραγούδι), Γιάννης Ζευγώλης (βιολί, τραγούδι), Νίκος Κονιτόπουλος (λαούτο), Νίκος Διονυσόπουλος (σχόλια). Χορός Μπάλλος που γυρίζει στο σκοπό τσαμπούνα (το βιολί μιμείται εδώ τον ήχο και το παίξιμο της τσαμπούνας) που χορεύεται είτε αμολητά είτε κυκλικά. -[Σύλλογος προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής SDNM 105, Α7] Κύθνος: "Μπάλος". Φραντζέσκος Τζιωτάκης (τσαμπούνα), Αλέξανδρος Λελούδας (τουμπάκι). [Β7] Σίφνος: "Μπάλος", οργανικό. Αντώνης Κόμης ή Μουγάδης (βιολί), Ελευθέριος Λουκατάρης (λαούτο), Σίμων Καράς (επιμ.). |