| Κείμενο : Καλαματιανός , Χορός της νότιας ηπειρωτικής Ελλάδας, παραλλαγή του στεριανού Συρτού με 7σημη μελωδία. Αναφέρεται συχνά σαν πανελλήνιος χορός, ενώ ήταν άγνωστος ή επείσακτος στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χώρου. |
| Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού , Ευρετήριο : E-A674B |
| -[Παπαδόπουλος 1890, 68] Μάδυτος Μικράς Ασίας: Παντού χορεύουσι Συρτούς, Καλαματιανούς και Καρσυλαμάδες. -[Πίγγας 1893, 190] Ελλάδα: Συνηθεστέρα διαίρεσις των ελληνικών χορών είνε εις συρτούς, πηδητούς και σταυρωτούς, οίτινες πάλιν υποδιαιρούνται κατά χώρας. Ούτως έχομεν συρτόν Καλαματιανόν, Συριανόν κτλ. επίσης και πηδητόν και σταυρωτόν. Του ωραίου χορού Καλαματιανού η πατρίς είνε αι Καλάμαι. Είνε παραλλαγή άλλων χορών συρτών δυνάμενος να χρησιμεύση ως πρότυπον παντός συρτού έχοντος και κίνησιν πηδητού χορού, διά την περί τας κινήσεις χάριν του. Χορεύεται εις τα 7/8. Περιγραφή των βημάτων. -[Ανδρεόπουλος 1932, 11] Πελοπόννησος: Τον Συρτόν Πελοποννήσου ή Καλαματιανό έγραψα στα 1895. Για την τακτοποίησή του δεν απάντησα σοβαρές δυσκολίες γιατί όλοι οι Πελοποννήσιοι τον χόρευαν με δώδεκα βήματα, όσα δηλαδή χρειάζονται για μια φράση του τραγουδιού. Εκείνο που περισσότερο με απασχόλησε ήταν ο ρυθμός του τραγουδιού κι αυτό γιατί όσοι δάσκαλοι της ευρωπαϊκής μουσικής γράφανε τότε τα πελοποννησιακά τραγούδια τα γράφανε σε ρυθμό 3/4 με τρίηχο το πρώτο τέταρτο. Οταν άρχισα να γράφω τα πελοποννησιακά τραγούδια τα προωρισμένα για τον πελοποννησιακό Συρτό με ρυθμό 7/8 δέχθηκα την άγρια επίθεση δύο μουσικοδιδασκάλων. Το όνομά του το πήρε από το τραγούδι "Μωρ' Καλαματιανούλα μου, φαρμάκωσε το γέρο". Περιγραφή των βημάτων και σχήμα με πέλματα. -[Σακελαρίου 1940, 1] Ελλάδα: Ο άντρας που σέρνει τον χορό κάμνει κινήσεις σαν να κρατούσε στο χέρι του σπαθί, ενώ οι νέες κρατιούνται από τα χέρια και ακολουθούν. Σχήμα πελμάτων και μουσική καταγραφή των τραγουδιών "Τρία παιδιά βολιώτικα", "Η γαρουφαλιά", "Μάνα, καράνια τέσσερα", "Είχα μιαν αγάπη", "Η ρούσσα", "Μπαίνω μεσ' στ' αμπέλι", "Μάνα, σγουρός βασιλικός", "Το λεμονάκι" κ.ά. -[Crosfield 1948, 27] Ελλάδα: Περιγραφή βημάτων του Καλαματιανού και μουσική καταγραφή σε μέτρο 7/8. -[Κουσιάδης 1949, 55] Ελλάδα: Περιγραφή των βημάτων και των παραλλαγών του Καλαματιανού. -[Κουσιάδης 1953, 19] Ελλάδα: Περιγραφή των βημάτων και μουσική καταγραφή σε 7/8 του Καλαματιανού. -[Σίμος 1953, αδημ.] Αμοργός: Κατά τον Καλαματιανό σηκώνονται δύο άνδρες και πολλά κορίτσια μαζί. Οταν τους τραγουδήσουν φερτάρει ο πρωτόκαβος (πρωτοχορευτής). -[Παπαχρήστος 1960, 18] Ελλάδα: Περιγραφή βημάτων και σχήμα πελμάτων του Καλαματιανού. Λόγια και μουσική του τραγουδιού "Το μαύρο γεμενί...". -[Λουκάτος 1962, 116] Κεφαλονιά: Σημειώνω το Καλαματιανό (τοπικό). -[Περιστέρης 1962, 416]] Αιτωλοακαρνανία: Ο Καλαματιανός είναι προσηρμοσμένος εις τας γνωστάς πανελληνίους μορφάς του επτασήμου ρυθμικού ποδός 7/8 = 3+2+2/8 ήτοι του ονομαζομένου δευτέρου επιτρίτου και του ονομαζομένου πρώτου επιτρίτου. -[Τομπόλης 1966, 166] Κύπρος: Καταγραφή σε ευρωπαϊκή σημειογραφία, με ρυθμό 7/8, της μελωδίας του χορού Καλαματιανός. -[Γκέρτσος 1967, 88] Εξάστερον Ανατολικής Θράκης: Η τελετή του μυστηρίου του γάμου ετελείτο είτε εις την εκκλησίαν είτε εις την οικίαν. Επειτα ηκολούθει γεύμα και χορός. Οι νεόνυμφοι συνοδευόμενοι υπό της μουσικής έσυρον τον χορόν, οι δε οργανοπαίκται ετραγούδουν διάφορα σχετικά του γάμου "χορεύει η νύμφη κι ο γαμπρός, χορεύει κι ο κουμπάρος" σύροντες τον Καλαματιανόν. Ηκολούθουν άλλοι χοροί, συρτοί, χιώτικοι, σμυρναϊκοί, πόλκα, μαζούρκα, καντρίλλιες και βαλς. -[Μπίκος 1969, 15] Ελλάδα: Ο Καλαματιανός χορεύεται σε ρυθμό 7/8 και αποτελείται από 12 βήματα. Περιγραφή των βημάτων και σχήμα πελμάτων. Καταγραφή μιας μελωδίας. -[Στράτου 1970;, αδημ.] Κύθνος: Ο Καλαματιανός ανακαλύφθηκε και χορεύεται στις παραστάσεις του θεάτρου μας. -[Metallinos & Schumacker 1972-75, 136] Πελοπόννησος: Περιγραφή των βημάτων του Καλαματιανού. -[Stratigopoulou 1975, 394] Πελοπόννησος: Το μέτρο του Συρτού Καλαματιανού είναι ο αρχαίος χορείος άλογος που μελετήθηκε από τον Αριστόξενο τον Ταραντινό. Καταγραφή με σημειογραφία Laban. -[Holden & Vouras 1976, 39] Ελλάδα: Περιγραφή βημάτων του Καλαματιανού και μουσική καταγραφή. -[Petrides 1980, 67] Ελλάδα: Περιγραφή βημάτων και σχήμα πελμάτων του Καλαματιανού. -[Δήμας 1980;, 33] Ελλάδα: Ο Συρτός ή Καλαματιανός είναι ο πιο γνωστός παραδοσιακός χορός που χορεύεται σ' ολόκληρη την Ελλάδα, απ' όλους τους Ελληνες, με μικρές παραλλαγές στις διάφορες περιοχές. Φαίνεται πως είναι ο αρχαίος "όρμος". Τα βασικά του βήματα είναι 12 και χορεύονται συγχρόνως απ' όλους τους χορευτές. Μόνον ο πρώτος χορευτής κάνει πολλές παραλλαγές (φιγούρες). Περιγραφή βημάτων και σχήμα πελμάτων. -[Ρωμαίος 1980, 302] Ελλάδα: Καλαματιανός και Τσάμικος είναι οι δύο αντιπροσωπευτικοί χοροί μας. Ο Καλαματιανός δεν περιορίζεται τοπικά μόνο στην Καλαμάτα. Είναι ο πιο γνωστός λαϊκός χορός σ' όλη την Ελλάδα. -[Χατζησωτηρίου 1980, 215] Μεσόγεια Αττικής: Στα πανηγύρια ο χορός ήταν συνήθως ο Συρτός και ο Καλαματιανός, και γινόταν κάτω από τους ήχους του νταουλιού και της τσαμπούνας ή της πίπιζας, όργανα στα οποία είχαν επίδοση ωρισμένοι Μεσογείτες. Ο χορός ήταν ιδιαίτερα κουραστικός για τις κοπέλες, οι οποίες με τέτοιο βάρος στολής ήσαν υποχρεωμένες να χορεύουν συνέχεια - ώρες ολόκληρες - μέχρις ότου έρθει η στιγμή που η καθεμιά τους θα έσερνε πρώτη το χορό. Εκεί ακριβώς έβαζε τα δυνατά της για να δείξει την ικανότητά της. Οπως σε όλους τους δημόσιους χορούς (αποκριές λ.χ.) η κοπέλα περίμενε με τη σειρά της πότε από τελευταία να γινόταν πρώτη. Τη στιγμή εκείνη σταματούσε η μουσική κι έβγαινε από το πλήθος ο στενός συγγενής (πατέρας, αδελφός ή αρραβωνιαστικός), έδινε την παραγγελία στους μουσικούς και ο χορός ξανάρχιζε. Υστερ' από μερικούς γύρους το τραγούδι τέλειωνε, ο άντρας ξαναγύριζε στο πλήθος και η νέα - αν ήθελε - συνέχιζε το χορό, τελευταία τώρα, "στην ουρά". Συνήθως καμιά νέα δεν εγκατέλειπε, γιατί ο κόσμος θα την έλεγε "αρρωστιάρα". -[Μοuzaki 1981, 23] Ελλάδα: Περιγράφονται τα βήματα του Καλαματιανού, με σχήματα πελμάτων. Μουσική καταγραφή του τραγουδιού "Σαν πας στην Καλαμάτα...", σε 7/8. -[Tatsonas 1981, 42] Ελλάδα: Περιγραφή των βημάτων του Καλαματιανού και σχήμα με σύμβολα. -[Δημητρίου 1983, 151] Σάμος: Ο Καλαματιανός άρχισε να χορεύεται μετά την ένωση με την Ελλάδα, που τον δίδαξαν στο σχολείο. -[Μπουσιώτης 1983, 20] Ελλάδα: Περιγραφή βημάτων και σχήμα πελμάτων. -[Καβακόπουλος 1987-1988, 333] Ελλάδα: Ο ρυθμός του Καλαματιανού είναι 7σημος, σύνθετος από έναν 3σημο και έναν 4σημο. Αποδίδει δηλαδή τον αρχαίο δεύτερο επίτριτο. Δεν είναι άλλος από τον Συρτό Πηδηχτό, όπως λέγεται ακόμη και σήμερα ο Καλαματιανός στην Πελοπόννησο και στην Στεριανή Ελλάδα. Είναι παρόμοιος με τον απλό Συρτό με δύο διαφορές στο ρυθμό και στον τρόπο του βηματισμού: ο ρυθμός είναι 4σημος στον Συρτό και 7σημος στον Συρτό Πηδηχτό, και τα βήματα γίνονται συρτά κατά γης στον Συρτό και πηδηχτά στον Συρτό Πηδηχτό. Και οι δύο χοροί αποτελούνται από 4 τριάδες βημάτων, αρχίζοντας πάντα με το δεξί πόδι. Κάθε τριάδα βημάτων καλύπτει και ένα μουσικό μέτρο. Στον 4σημο Συρτό το δεύτερο και τρίτο βήμα παίρνουν από έναν χρόνο και το πρώτο δύο χρόνους. Στον 7σημο Συρτό τα ίδια βήματα παίρνουν από έναν επί πλέον χρόνο, δηλαδή το δεύτερο και το τρίτο παίρνουν από δύο χρόνους, ενώ το πρώτο τρεις χρόνους. Σχήμα βημάτων με πέλματα. -[Κόκκινος 1987, 130] Ελλάδα: Ο Συρτός Καλαματιανός είναι πανελλήνιος μεικτός κυκλικός χορός. Περιγραφή βημάτων και σχήμα πελμάτων. -[Μιχαήλ-Δέδε 1988, 28] Μεσόγεια Αττικής, Αρβανίτες: Οι χοροί που προτιμούσαν ήταν ο Καλαματιανός, ο επίσης γνωστός σαν Συρτός, και άλλοι, όπως ο Χειμαριώτικος ή Γεροντικός, που δεν είναι άλλος από έναν αργό μεγαλόπρεπο Καλαματιανό. -[Λυκεσάς 1989, 79] Ελλάδα: Από τον 19ο αιώνα σ' όλη την Ελλάδα χορευόταν ο Συρτός Καλαματιανός χορός και ονομαζόταν Συρτός ο Πελοποννήσιος. Μουσική καταγραφή του τραγουδιού "Μαύρο γεμενί...". Περιγραφή των βασικών βημάτων και παραλλαγών, σχήμα με πέλματα. -[Μπογέα 1990, 94] Οίτυλο Μάνης: Λέγοντας Καλαματιανά εννοούσαν όλα τα τραγούδια που χορευόνταν σε αργό ρυθμό, και "Συρτά" όλα τα τραγούδια που χορεύονταν σε γρήγορο ρυθμό. -[Ρούμπης 1990] Ελλάδα: Ο Συρτός Καλαματιανός είναι ο κατεξοχήν πανελλήνιος χορός. Περιγραφή βημάτων και σχήματα. -[Ράφτης 1992, 119] Ρόδος: Τον Καλαματιανό τον μάθαιναν τα παιδιά στα σχολεία με τραγούδια πατριωτικού περιεχομένου, τον χόρευαν και την 25η Μαρτίου ντυμένα ευζωνάκια. Χόρευαν το "Μηλίτσα που είσαι στο γκρεμό, τα μήλα φορτωμένη..." οι κορούλες στο σχολείο, επί Τούρκων. Είχαν δασκάλες από την Ελλάδα και αργότερα Ροδίτισσες που είχαν σπουδάσει στην Αθήνα. Καμιά φορά τύχαινε να τον χορέψουν και στα πανηγύρια. Αλλο χορό δεν μάθαιναν στο σχολείο. -[Λυκεσάς 1993, 122] Ελλάδα: Περιγραφή των βημάτων του Καλαματιανού, μουσική καταγραφή από το βιβλίο του Β. Παπαχρήστου (1979), σχήμα με πέλματα. -[EMIREGAL 034-70759, Α1] Μακεδονία: "Λαφίνα", Καλαματιανός. [Α5] "Το Μαντηλούδι", Καλαματιανό. [Β6] "Πού 'σαν Παναγιούλα", Καλαματιανός. Νίτσα Τσίτρα (τραγούδι). -[FOLKWAYSFE 4454, Α2] Πελοπόννησος: "Χορός Καλαματιανός". Καταγραφή της μελωδίας σε μέτρο 7/8 (3.2.2). -[INTERSOUNDSIN 1010, Α2] Ελλάδα: "Καλαματιανό". -[MUSIC-BOXMB 307, Β5] Πελοπόννησος: "Μαντήλι καλαματιανό", Καλαματιανός. Εφη Γεωργακοπούλου (τραγούδι), Βασίλης Σούκας (κλαρίνο), Παντελής Καβακόπουλος (επιμέλεια). -[Σύλλογος προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής SDNM 106, Β4] Νεοχώριο Εβρου: "Αντ' άμαν νηός και νηούτσικος", Καλαματιανό. Μαρία Κιτσικούδη και Μαλάμω Θεοδωρίδου (τραγούδι), Ευάγγελος Μυρτσίδης (βιολί), Δημ. Δρακίδης (κλαρίνο), Γεώργιος Σταθακίδης (τζιμπίσι), Σίμων Καράς (επιμέλεια). -[Φιλοτεχνικός Ομιλος Τριπόλεως SPR 471, Α6] Νεστάνη Αρκαδίας: "Φούστη τη φουστανέλα σου", Καλαματιανός. Βασίλης Καρράς (τραγούδι), Γιάννης Μπρουκλογιάννης (κλαρίνο), Γιώργος Κόρος (βιολί), Βασίλης Κατράκος (λαούτο), Χρήστος Τσολακίδης (τουμπελέκι). [Β1] Νεστάνη Αρκαδίας: "Ντούντουνα Ντροπολιτσιώτη", Καλαματιανός. Σταμάτης Μακρής (τραγούδι). |