| Κείμενο : 3 Χοροί της Καλύμνου - Κορφιάς, Στέφανος: Καταγραφή και ιστορική μελέτη των χορών της Καλύμνου. |
| Πηγή : /P045-06 , Ευρετήριο : O-114045DD |
| Μαριγούλα Κρητσιώτη Χοροί της Καλύμνου - Κορφιάς, Στέφανος: Καταγραφή και ιστορική μελέτη των χορών της Καλύμνου. Κρητσιώτη, Μαριγούλα: "Χοροί της Καλύμνου - Κορφιάς, Στέφανος: Καταγραφή και ιστορική μελέτη των χορών της Καλύμνου.", Παράδοση και Τέχνη 045, σελ. 21, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Μάιος-Ιούνιος 1999. Χοροί της Καλύμνου Κορφιάς, Στέφανος: Καταγραφή και ιστορική μελέτη των χορών της Καλύμνου. Αθήνα, Ομβρος, 1988. Κατανοούμε το γεγονός ότι το βιβλίο του Στέφανου Κορφιά είναι εργασία που υπέβαλε προκειμένου να πάρει το πτυχίο του καθηγητή σωματικής αγωγής, όπως ο ίδιος αναφέρει. Σαν μελέτη όμως που πέρνει το δρόμο της δημοσίευσης, έχει να υπηρετήσει σημαντικότερους σκοπούς. Για τούτο θα απαιτούσε περισσότερη έρευνα, περισσότερη ανάλυση και σύνθεση του υλικού του, ώστε να φωτίζει το πολυεπίπεδο και πολυσήμαντο θέμα που είναι ο χορός ή έστω να τεκμηριώνει τις όποιες πλευρές του επιχειρεί να προσεγγίσει. Πολλές από τις 91 σελίδες στις οποίες εγκαθίσταται το κύριο κείμενο αναφέρονται στα γενικά περί αρχαίου χορού. Αρκετές αφορούν τη μουσική ανάλυση κάθε χορευτικού σκοπού, την οποία έχει κάνει ο Γεώργιος Χατζηθεοδώρου. Ετσι αναφέρει, χωρίς να διευκρινίζει αν του παραχωρήθηκαν οι σχετικές αναλύσεις προφορικά ή γραπτά από τον κ. Χατζηθεοδώρου ή αν χρησιμοποίησε για αυτόν το σκοπό το σπουδαίο έργο του "Τραγούδια και σκοποί στην Κάλυμνο" (1989). Αρκετές επιπλέον σελίδες καταλαμβάνονται από την ανάλυση των βημάτων κάθε χορού, από σχήματα με τις θέσεις που αλλάζουν οι πατούσες προκειμένου για την εκμάθησή του, από φωτογραφίες, καθώς και από τα κείμενα κάποιων εργατικών τραγουδιών και των χορευτικών "πεισματικών" ή "ξανάστροφων" διστίχων, τα οποία δυστυχώς καταχωρούνται με τη μορφή τετράστιχων. Μερικές αντιστοιχούν στην τοπική αντρική και γυναικεία φορεσιά, οι δε ελάχιστες που απομένουν αναλογούν στα σχετικά με το χορό και με την κοινωνία η οποία τον λειτουργεί. Συχνά, τα όσα παραθέττει ο συγγραφέας φαίνεται να αφήνουν κενά. Λέει για παράδειγμα ότι η Κάλυμνος "χρησιμοποιεί στα γλέντια βιολί, λαούτο, σαντούρι και τσαμπούνα", και συνεχίζει: "Παλιότερα (μετά τη δεκαετία του '20) αντί για βιολί χρησιμοποιήθηκε η λύρα". Τι συμβαίνει άραγε; Μετά τη δεκαετία του '20 ισχύει σαν όργανο η λύρα, ενώ προηγούμενα τη θέση της είχε το βιολί; Πληροφορίες από ηλικιωμένους Καλύμνιους λένε ότι η λύρα έπαιζε μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, οπότε άρχισε να αποσύρεται, καθώς εμφανιζόταν ήδη το βιολί και ανταποκρινόταν στις ανάγκες των Καλύμνιων. Δεν θα μπορούσε εξάλλου να διαφέρει τόσο τρανταχτά ο μουσικός πολιτισμός της Καλύμνου από αυτόν των γειτονικών της νησιών, στα οποία κυριαρχούσε η λύρα. Γενικότερα είναι εμφανής η πρόθεσή του να ερμηνεύει την καταγωγή των χορών του νησιού του, τοποθετώντας τη ρίζα τους στους αρχαίους χορούς. Σχετικά με τούτο παραπέμπει σε κάποιον χορό που χορευόταν πριν το 1955 και που θυμίζει "αγγειογραφίες του θεού Διόνυσου" και διονυσιακό χαρακτήρα. Λέει ότι σ' αυτόν το χορό ο μπροστελάτης φόραγε "στεφάνι ή στο αφτί ένα κλαδί από αμπέλι". Από τη σχετικά μικρή έρευνά μου για το χορό στην Κάλυμνο δεν έχω τέτοια πληροφορία, αν και οι μνήμες των πληροφορητών διαπίστωναν εύκολα το πριν από το 1955 παρελθόν τους. Βέργα αμπελιού χρησιμοποιούσαν, όπως λένε, παλιότερα για να φτιάξουν με την κατάλληλη τελετουργία τα στεφάνια των μελλόνυφων. Μια τέτοια χρησιμοποιούν και σήμερα για να περιπλέξουν τις κορδέλες των σύγχρονων στεφανιών. Δεν εμφανίζονταν όμως οι νιόπαντροι με τέτοια διακόσμηση όταν χόρευαν, ούτε άλλοι χορευτές σε άλλη περίσταση. Γνωστή πάντως είναι η συνήθεια των αντρών σε προγενέστερες εποχές να βάζουν στο αφτί ένα κλαδί βασιλικό ή μια "μυσκοκαρφιά", κι αυτό "πάνω στο μερακλίκι τους". Παρομοιάζει ακόμα τη Σούστα της Καλύμνου με τον αρχαίο Πυρρίχειο και συγκεκριμένα με το χορό που ο θεός Ηφαιστος φιλοτέχνησε στην ασπίδα του Αχιλλέα. Για τούτο επικαλείται την ανάλογη με αυτήν την παράσταση σκηνή της σημερινής Σούστας, όπου ο μπροστελάτης μαζί με την πρώτη - την μετά από αυτόν - χορεύτρια αποσπούνται από την κορυφή του κύκλου και επιδίδονται σε διάφορες φιγούρες. Αυτή η χορευτική συνήθεια όμως συσχετίζεται με τα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα, ενώ οι πολισμικοί κανόνες του πρόσφατου παρελθόντος δεν επέτρεπαν στη γυναίκα να εγκαταλείπει τη θέση της, να ακολουθεί τον καβαλιέρο της και να αφήνεται μαζί με αυτόν σε χορευτικούς αυτοσχεδιασμούς. Το πότε και γιατί χορεύει καθένας, το ποιες συνήθειες, ποιες αρχές και πιστεύω αντανακλούνται στο χορό, το πώς η αλλαγή αντιλήψεων και στάσεων διαφοροποιεί τη μορφή του χορού ή την πρακτική τάξη και το περιεχόμενό του, αυτά και άλλα συνθέτουν την ιστορία του χορού. Εξάλλου ο χορός σαν συνεχής δράση, σαν ζωντανή τέχνη που διαρκεί τόσο όσο δραστηριοποιείται το σώμα του χορευτή, δεν μπορεί να συγκρίνεται και να τεκμηριώνεται με αναφορές σε μια αποκρυσταλλωμένη παράσταση. Η αποτυπωμένη σε μια νεκρή επιφάνεια εικόνα έχει συλλάβει και αποθανατίζει μία μόνο "φιλμική" στιγμή του χορού, ούτε την προηγούμενη ούτε την επόμενή του. Αυτή η στιγμή μάλιστα μπορεί να είναιπανομοιότυπη με "φιλμική" στιγμή ενός άλλου χορού, ο οποίος όμως έχει πιθανόν διαφορετική κινησιακή πλοκή και διαφορετική σημασία. Η επικινδυνότητα επομένως τέτοιων συγκρίσεων και ερμηνειών είναι σίγουρη όταν τέτοια σημεία αναφοράς ανάγονται στο απώτερο παρελθόν. Η φιλότιμη προσπάθεια του κύριου Κορφιά, σε συνδυασμό με τις σαφείς τεχνικές γνώσεις του γύρω από το χορό και την καταγραφή της ποικιλίας των χορευτικών κινήσεων συμβάλλει στη διεύρυνση της γνώσης μας για τον άγνωστο σε μεγάλο μέρος χορευτικό πολιτισμό του νησιού του. Εχει να κερδίσει όμως περισσότερα αν χρησιμοποιήσει το εύρος του χορευτικού υλικού κι αν απαλλαγεί από μη ρεαλιστικούς και επισφαλείς τρόπους προσέγγισης του θέματος. Μαριγούλα Κρητσιώτη ******************************************************************** ******************************************************************** PAR045 KritsiotiM15GR.doc |