| Κείμενο : Καρτσιλαμάς γυναικείος , Ακολουθία γυναικείων αντικρυστών χορών στην Κύπρο. |
| Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού , Ευρετήριο : E-5285D |
| -[Καλλίνικος 1951, 102] Κύπρος: Εις αρχαίαν εποχήν και ακόμη μέχρι σήμερον συνηθίζεται εις όλα σχεδόν τα χωρία τα κορίτσια, "οι κοπέλλες" δεν βγαίνουν να χορέψουν τους "Καρσιλαμάες", ειδικούς χορούς δια τας γυναίκας, αλλά βγαίνουν αφού υποστούν την πείσμονα προτροπήν εκ μέρους της μητέρας της νύμφης ή του γαμβρού, ή εκ μέρους των παρευρισκομένων εγγάμων γυναικών. -[Καρακάσης 1962, 337] Κύπρος: Η σειρά των ανδρικών χορών τελειώνει με τον χορόν της Μάνδρας, μετά την εκτέλεσιν του οποίου οι άνδρες κάθονται και αι γυναίκες χορεύουν τους γυναικείους Καρσιλαμάδες. Οι γυναικείσιμοι Kαρσιλαμάδες είναι επίσης πέντε, χορεύονται δε κατά σειράν, όπως τους έχει μεταγράψει εις ευρωπαϊκήν μουσικήν γραφήν ο Γ. Αβέρωφ. Ο 1ος εις ρυθμόν 9/8 (5/8-4/8), ο 2ος εις 7/8, ο 3ος εις 2/4, ο 4ος εις 9/8 (3/4 και 3/8) και ο 5ος εις 3/4 (είναι ο γυναικείος Mπάλος). -[Μπίκος 1969, 144] Κύπρος: Γυναικείος αντικρυστός σε ρυθμό 7/8. Εις παράταξιν επί δύο ζυγών εις απόστασιν 6 περίπου μέτρων. Μεταξύ των χορευτριών παρεμβάλλονται διαστήματα περίπου 70 εκ. Περιγράφονται τα βήματα και σχήμα πελμάτων, παρατίθεται με τη μουσική το τραγούδι: "Χρόνια και χρόνια λαχταράς Κύπρο την ώρα της χαράς...". -[Παπαχαραλάμπους 1982, 54] Κύπρος: Αι κινήσεις των χειρών εις τους γυναικείους χορούς είναι κινήσεις προς καλαίσθητον εμφάνισιν της όλης κορμοστασιάς και ουχί κατάλοιπον μιμήσεως προς εργασίαν δια κέντημα ή ξετύλιγμα νήματος, ως φαίνεται και από την εναλλακτικήν στήριξιν της μιας ή και των δύο χειρών εις την μέσην. -[Ιακωβίδης 1988, 26] Κύπρος: Οι γυναίκες χορεύουν τον Καρτσιλαμά σε τέσσερις φάσεις ή μέρη και το Συρτό. Οι χοροί των γυναικών χορεύονται ήρεμα και σοβαρά. Πολλές γυναίκες χορεύουν σχεδόν επί τόπου, "σ' ένα μάρμαρο", σχηματίζοντας η καθεμιά ένα δικό της νοητό τετράγωνο. Τα χέρια παίρνουν διάφορες θέσεις. Πότε το ένα ή και το άλλο ακουμπούν στην κόξαν, δηλαδή στη μέση, με το άλλο κάτω ή να κινείται ελαφρά πάνω, στο ύψος των ώμων. Σε μερικά χωριά έλεγαν κόξες τη μία φάση του Καρτσιλαμά, συνήθως τον Δεύτερο, επειδή οι κοπέλλες, όταν τον χόρευαν, ακουμπούσαν και τα δύο χέρια στη μέση (κόξαν) τους. Στα περισσότερα μέρη στον Τρίτο η κάθε κοπέλλα κρατά με τα δύο χέρια μπροστά της τεντωμένο το μαντίλι της. Γι' αυτό ο Τρίτος λέγεται και Μαντίλιν ή Μαντιλού(δ)ιν. Στον Πρώτο και τον Τέταρτο τα χέρια κρατιούνται μπροστά στο ύψος των ώμων, με μια ήρεμη αντισταθμιστική κίνηση ισορροπίας. Αυτή η θέση των χεριών φέρνει στο νου μικρασιάτικους γυναικείους Καρτσιλαμάδες. Σε ορισμένα, ωστόσο, χωριά οι γυναίκες κρατούν τα δύο χέρια ενωμένα μπροστά κοντά στο σώμα και σε άλλα πάλι αφήνουν και τα δύο χέρια να κρέμονται κάτω ακίνητα κοντά στο σώμα. Πολλές, άλλωστε υποστηρίζουν ότι αυτός είναι ο παλιότερος τρόπος. Γενικά στα πατήματα, ο Πρώτος ταιριάζει με τον Τέταρτο και στις περισσότερες περιοχές ο Δεύτερος με τον Τρίτο και τον Συρτό. Οπως στους αντρικούς, το ίδιο και στους γυναικείους Καρτσιλαμάδες συναντούμε μερικές φορές τα πατήματα του Δεύτερου και του Τρίτου στον Πρώτο και Τέταρτο. Μερικοί θυμούνται παλιότερα τους βιολάρηδες να τραγουδούν δίστιχα στους γυναικείους χορούς (Πρώτο, Δεύτερο, Τρίτο). -[Αβέρωφ 1989, 46] Κύπρος: Οι γυναικείοι αντικρυστοί χοροί χορεύονται από δυο γυναίκες που στέκουν η μια απέναντι της άλλης και κινούν τα χέρια κατά τρόπο που υποδηλοί κέντημα ή ράψιμο, τόσο στον Πρώτο όσο και στο Δεύτερο. Στον Τρίτο, παίρνει η κάθε μια ένα μαντήλι από τα δυο άκρα διπλωμένο διαγωνίως και το κινεί ρυθμικά και χαριτωμένα την ώρα που χορεύει, τούτο υποτίθεται ότι είναι αυτό που κέντησε ή έραψε κατά τους δύο προηγούμενους χορούς. Ο χορός αυτός λέγεται ακόμη και Χορός του Μαντηλιού. Ακόμη, ο Τρίτος Γυναικείος Αντικρυστός είναι ο χορός του ανδρογύνου, τον οποίο οι νεόνυμφοι εχόρευαν προς τιμήν των προσκεκλημένων των το τελευταίο βράδυ του γάμου. Κατά την ώρα που το ανδρόγυνο χόρευε οι μουσικοί τούς τραγουδούσαν τραγούδια ευχετήρια, επαινετικά και παραινετικά, ενώ οι συνδαιτημόνες "πλούμιζαν" το ανδρόγυνο, φιλοδωρούντες με χρήματα μέσα σε ένα πιάτο ειδικά τοποθετημένο ή καρφιτσώνοντας τα χαρτονομίσματα πάνω στο φόρεμα της νύφης ή στο κουστούμι του γαμπρού. Οι γυναικείοι αντικρυστοί χοροί, χαρακτηρίζονται για την σεμνότητα και τις συγκρατημένες κινήσεις των. Ενα από τα χαρακτηριστικά ακούσματα κατά την έναρξη του Πρώτου είναι οι παράλληλες πέμπτες με το λα και μι του καλοκουρδισμένου βιολιού, αμέσως μετά την ανάκρουση της σχετικής κλίμακας, που οι παλιοί βιολάρηδες ονομάζαν "βαριατσιόνα". -[CBS 81900, Β1] Κύπρος: "Γυναικείοι Αντικρυστοί Χοροί". Γεώργιος Αβέρωφ (επιμέλεια). -[Λύκειον των Ελληνίδων LCGW 101, Β2] Λεμεσός Κύπρου: "Αντικρυστοί χοροί γυναικών", οργανικό (6.04). Κώστας Παπαχαραλάμπους (βιολί), Σπύρος Φιλίππου (λαούτο). Οι κυπριακοί αντικρυστοί ποτέ δεν χορεύονται από έναν άντρα και μια γυναίκα μαζί. Παληότερα, την δεύτερη βραδυά του γάμου χόρευαν κατ' εξαίρεση τον Γυναικείο Αντικρυστό ο γαμπρός και η νύφη μαζί. Ο Πρώτος γυναικείος είναι 9/8, ο Δεύτερος σε 7/8, ο Τρίτος που λέγεται και Μαντηλούδιν είναι σε 2σημο, και ο Τέταρτος όπως και ο Πρώτος σε 9/8. Στον Τέταρτο η κίνηση των χεριών υποδηλώνει ράψιμο ή κέντημα. -[Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα PFF 8, Β3] Ομοδος Κύπρου: "Καρτσιλαμάς γυναικείος" (9.24). Αριστείδης Ηλία Βιολάρης (βιολί), Αντρέας Αριστείδη (λαγούτο). -[Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα PFF 11, Β7] Χλώρακας Κύπρου: "Καρτσσιλαμάς γυναικείος" (7.50). Νικόλας Βιολάρη Βλόκκος (βιολί), Παναής Νικολάου (τραγούδι, λαγούτο). |