| ( 2 ) | Κείμενα |
| Κείμενο : 2 Χορευτικά τραγούδια της Σκοπέλου |
| Πηγή : /P066-07 , Ευρετήριο : O-862232A9 |
Αδαμάντιος Σαμψών Χορευτικά τραγούδια της Σκοπέλου Σαμψών, Αδαμάντιος: "Χορευτικά τραγούδια της Σκοπέλου", Παράδοση και Τέχνη 066, σελ. 14-15, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2002. Χορευτικά τραγούδια της Σκοπέλου Μετά την τελετή του γάμου χόρευαν έξω από την εκκλησία το χορό της κουντούρας, ένα είδος συρτού με πολύ απαλές κινήσεις των ποδιών για να μη βγαίνουν από τα πόδια των γυναικών τα πολύ μικρά και άβολα παπούτσια, οι κοντούρες. Ο χορός διαρκούσε μέχρι το βράδυ, οπότε και πήγαιναν στης νύφης το σπίτι. Το έθιμο αυτό καταργήθηκε αργότερα. Το βράδυ γινόταν το τραπέζι και το γλέντι. Η νύφη φορούσε την άσπρη βόλτα, το κόκκινο μπαμπουκλί και τις κεντητές παντόφλες για να χορεύει πιο άνετα. Τη νύφη χόρευε πρώτος ο κουμπάρος και έπειτα όλοι οι άλλοι. Το ενδιαφέρον του γλεντιού ήταν συγκεντρωμένο βασικά σ’ εκείνη, ενώ ο γαμπρός βρισκόταν σε δευτερεύουσα θέση. .................. Το τραγούδι συνδέεται αναπόσπαστα και με το χορό. Στο νησί όμως δεν υπάρχουν πολλοί τοπικοί χοροί. Ανέκαθεν χόρευαν το Συρτό, που είναι πολύ διαδεδομένος σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, καθώς και τον καλαματιανό (χορός σε 7/8) [Κατά τη Δόρα Στράτου ό,τι είναι γραμμένο σε 7/8, 2/8 ή 9/8 είναι αρχαίος ελληνικός ρυθμός]. Ιδιαιτερότητα της Σκοπέλου αποτελεί ο Χορός της κοντούρας, που τον χόρευαν έξω από την εκκλησία μετά το γάμο [Συρτό σε ρυθμό 2/4. Στο γύρισμα προς τα πίσω κάνουν δυο κινήσεις, μία δεξιά και μία αριστερά (τσακίσματα). Τα μικρά βήματα μοιάζουν με τον Μπάλλο. Δεν κάνουν περιττές κινήσεις εξ αιτίας του βάρους του φουστανιού]. Πρόκειται για ένα είδος αργού Συρτού, χωρίς το σήκωμα των ποδιών, για να μη βγαίνουν οι κοντούρες, μικρά πασουμάκια που φορούσαν οι γυναίκες και τα οποία μόλις κάλυπταν τα δάκτυλα του ποδιού. Τοπικός χορός θεωρείται και ο Πηδητός, με τις δύο-τρεις παραλλαγές του, που χορεύεται μόνο τις Απόκριες και θυμίζει το γνωστό Χασαποσέρβικο. Οπως σ’ όλα τα νησιά, τα κυριότερα λαϊκά όργανα είναι το βιολί, το λαβούτο και το σαντούρι. Αργότερα εισήχθηκε από την ηπειρωτική Ελλάδα το κλαρίνο, που δεν είχε μεγάλη διάδοση. Τα περισσότερα σκοπελίτικα τραγούδια, κυρίως τα αποκριάτικα, είναι γραμμένα σε μείζονα ή ελάσσονα τόνο και χορεύονται σε 2/4, όπου είναι γραμμένοι όλοι οι νησιώτικοι χοροί. Ετσι η Σκόπελος, καθώς και η Σκιάθος, υπάγεται στη σφαίρα των Κυκλάδων. Αντίθετα στην Αλόννησο ο ρυθμός του Συρτού θυμίζει τον πελοποννησιακό Καλαματιανό. Επίσης, πολύ απομακρύνεται και η Σκύρος από τα νησιά των Β. Σποράδων όσον αφορά τα τραγούδια και τους χορούς. Πολλά τραγούδια της Σκοπέλου απαντούν με παραλλαγές στη γειτονική Σκιάθο αλλά και στη Βόρεια Εύβοια και τη Θεσσαλία. Αντίστροφα, επιδράσεις από τραγούδια απομακρυσμένων περιοχών της Ελλάδας υπάρχουν και στη Σκόπελο. Τα δημοτικά τραγούδια της Σκοπέλου χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με το θέμα τους και τις εκδηλώσεις για τις οποίες προορίζονταν. Η καταγραφή τους ήταν ένα δύσκολο έργο, που απαίτησε πολύ χρόνο, χωρίς τελικά να καταστεί δυνατόν να συγκεντρωθούν όλα ανεξαιρέτως. Βασική πηγή αποτέλεσαν οι πιο ηλικιωμένοι Σκοπελίτες. Πολλά τραγούδια μάλιστα ηχογραφήθηκαν από καλλίφωνες γυναίκες του νησιού, ώστε να γίνει δυνατή κι η αποτύπωση του ρυθμού και της μουσικής τους. ................ Τα ερωτικά τραγούδια αποτελούνται από δίστιχα ή τετράστιχα σε δεκαπεντασύλλαβο [Ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος είναι ο στίχος των λογίω του 11ου-12ου αιώνα και είναι νεότερος του οκτασύλλαβου. Χωρίζεται σε δύο ημιστίχια, ένα οκτασύλλαβο και ένα επτασύλλαβο. Πρόκειται για εύκολο στίχο που υποτάσσεται χωρίς δυσκολία στη γλώσσα] ή οκτασύλλαβο και επτασύλλαβο (πούντοι, από την ιταλική λέξη punto = ραφή, βελονιά, είναι παραλλαγή της λέξης πόντος). Αλλες φορές το μέτρο και ο ρυθμός είναι ανάμικτα, όπως στο τραγούδι «Χάιδω» αρ. 3. Είναι προορισμένα πάντοτε για να χορεύονται στο γνωστό σκοπελίτικο χορό που λέγεται Πηδητός. Τραγουδάει ένας και οι άλλοι επαναλαμβάνουν. Ο πρώτος στίχος λέγεται ήρεμα και επαναλαμβάνεται, ενώ στο δεύτερο ο ρυθμός γίνεται γρήγορος κι αυτοί που χορεύουν πηδούν, ανεβοκατεβάζοντας τα χέρια. Χαρακτηριστικό είναι ότι σχηματίζουν ένα κλειστό κύκλο, δεν υπάρχει δηλαδή «κάβος» (αυτός που χορεύει μπροστά) και τα χέρια ανεβoκατεβαίνουν με ρυθμό. Στον ίδιο τόνο (μείζονα) λέγονται πολλά τραγούδια ευτράπελα (αρ. 4, 30) όπως: Μια κοκκι-, μια κοκκι-, μια κικκινοφορεμένη (δις) Μια κοκκινοφορεμένη μό 'χει την καρδιά καμμένη (δις). Ο δεύτερος στίχος δεν κόβεται, αλλά λέγεται ολόκληρος μαζί με τον πρώτο. Μερικές φορές ο χορός στο δεύτερο στίχο μένει ήρεμος και δεν επιταχύνεται. Στον ίδιο ρυθμό, αλλά σε τόνο ελάσσονα, λέγονται πολλά λυπητερά ερωτικά τραγούδια. Ο χορός τότε είναι ήσυχος. Τα βήματα είναι τα ίδια και τα χέρια ανεβοκατεβαίνουν, Αυτά είναι τα λεγόμενα «καλά» τραγούδια, εν αντιθέσει με τα άσεμνα τα, «πιρπάσκα». Αντιπροσωπευτικό της κατηγορίας αυτής είναι το τραγούδι υπ’ αριθ. 15: Το τρυγό-, το τρυγό-, το τρυγόνι όταν πονεί (δις) το τρυγόνι όταν πονεί, φαίνεται από τη φωνή (δις). Διαφορετικός Πηδητός συνηθίζεται στη Γλώσσα. Ο χορός είναι γρήγορος σαν Χασαποσέρβικο και στο δεύτερο στίχο, όταν επιταχύνεται, συνηθίζουν να χορεύουν με τα χέρια στην ανάταση. Δυνα-, καλέ δυνασε ό,τι κι αν σου πω (δις) Δυνασαι ό,τι κι αν σου πω απάντηση να δώσεις Από το ένα ως τα εκατό χωρίς να τα λαθώσεις. Στο ρυθμό αυτό χορεύονται πολλά γλωσσώτικα τραγούδια. Αποτελούνται από ζευγαρωτούς στίχους δεκαπεντασύλλαβους. Στη Γλώσσα επίσης αλλά και στη Σκόπελο χορεύουν και τραγουδούν στον ίδιο γρήγορο ρυθμό τραγούδια με στίχους οκτασύλλαβους: Ποιος είδε πράσινο δεντρί Μαυροματούσα και ξανθή (δις) να ‘χει και, να ‘χει και, να ΄χει και γεράνια φύλλα μαύρα μά-, μαύρα μά-, μαύρα μάτια, μαύρα φρύδια. Αδαμάντιος Σαμψών Σκοπέλου λαϊκός πολιτισμός. Λαογραφικό Μουσείο Σκοπέλου ************************************************************* *********************************************************** PAR066 Sampson02GR.doc |