| Κείμενο : 3 Μετρικές μορφές τον Ζεϊμπέκικου |
| Πηγή : /P020-03 , Ευρετήριο : O-AE09F20A |
Ουλφ Μπούχελντ Μετρικές μορφές τον Ζεϊμπέκικου Μπούχελντ, Ουλφ: "Μετρικές μορφές τον Ζεϊμπέκικου", Παράδοση και Τέχνη 020, σελ. 7, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Μάρτιος-Απρίλιος 1995. Μετρικές μορφές τον Ζεϊμπέκικου Ο Ουλφ Μπούχελντ (Ulf Buchheld) γεννήθηκε τό 1934 στην Γοττίγγη της Κάτω Σαξωνίας, τελείωσε το κλασσικό γυμνάσιο και είναι δικηγόρος και συμβολαιογράφος στο Ντάρμστατ της Εσσης. Σε ηλικία μόλις έξι ετών άρχισε η μουσική του παιδεία και διδάχτηκε βιολί. Απο το 1964 παίζει και μπουζούκι. Τό 1967 γνώρισε τον Βασίλη Τσιτσάνη στην Αθήνα, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά ως τον θάνατο του. Το 1987 ο Ουλφ Μπούχελντ άρχισε να ασχολείται με τη θεωρία της μουσικής, ιδιαίτερα δε με την περί αρμονίας θεωρία του Αριστόξενου. Δια της πρακτικής μουσικής εξάσκησης του προξενήθηκε η εντύπωση, ότι η μετρική εξίσωση Αντικρυστού και Ζεϊμπέκικου ήταν αδύνατο να ευσταθεί, ότι οι δύο χοροί έχουν διαφορετικά μήκη και διαφορετική μετρική δομή, ο αριθμός συλλαβών και ο καταμερισμός τους διαφέρει επίσης, όπως και ο τρόπος εκτέλεσης των δύο χορών. Το 1991 μελέτησε την πραγματεία του Θρασύβουλου Γεωργιάδη "0 ελληνικός Ρύθμος" ("Der Griechische Rhythmus"), οι έρευνες του οποίου - ιδιαίτερα η απόδειξη ως προς τη χορική εκτέλεση, ότι ο Συρτός Καλαματιανός βασίζεται στο μέτρο του αλόγου δακτύλου και όχι, όπως πιστευόταν στην Ελλάδα, στον επίτριτο - τον παρακίνησαν να ασχοληθεί με τον Ζεϊμπέκικο. Διαπίστωσε στη συνέχεια, ότι εκτός του Απτάλικου και του Καμηλιέρικου υπάρχουν δύο μορφές του Ζεϊμπέκικου και ακόμα ο Χορός με τα μαχαίρια, οτι όλοι αυτοί είναι 18-χρονοι και ότι τα μέτρα τους διαφέρουν μεταξύ τους. Εφόσον του ήταν γνωστό, ότι π.χ. ο Αντικρυστός, ο Καλαματιανός, ο Τσάμικος και ο Τσακώνικος έχουν τις μετρικές τους αναλογίες στην αρχαϊκή ποίηση, αναζήτησε στίχους στην αρχαϊκή και κλασσική λυρική και χορική ποίηση, οι οποίοι ανταποκρίνονταν στους πέντε βασικούς τρόπους των 18-χρονων χορών. Η έρευνα του έδειξε έξ αρχής κάποια συμφωνία με τις τρεις κυριώτερες εντομές του δακτυλικού ε-ξαμέτρου του Ομήρου. Τελικά ανακάλυψε, ότι ο Ζεϊμπέκικος Α, λόγω της μετρικής του δομής, δηλ. της σύνθεσης δακτύλων και ιάμβων, είναι επωδικός (ασυνάρτητος) στίχος, η μορφή του οποίου απαντάται για πρώτη φορά στον Αρχίλογο (περί τα 650 π.Χ) και συγγενεύει πολύ με τον εγκωμιολογικό, που απαντάται στον Αλκμάνα (π.χ. "αχι μάλιστα κόμαν ξανθάν τινάξω") και είναι στην πραγματικότητα ελεγίαμβος (π.χ. Πίνδαρος: "πράγμα και ασχολίας υπέρτερον"). Επίσης ο Ζεϊμπέκικος Β αντιστοιχεί στον ιαμβέλεγο, δηλ. στην αντιστροφή του εγκωμιολογικού, ο Καμηλιερικός συμφωνεί προς το χωλαίνον δακτυλικό τετράμετρο, ο Χορός με τα Μαχαίρια προς το χωλαίνον αναπαιστικό τετράμετρο και ο απτάλικος τέλος στην αντιστροφή του Καμηλιέρικου (βλ. προηγ.σχήμα). Αυτό συνετέλεσε στο ότι η σημερινή συνήθη εκτέλεση των δύο μορφών του Ζεϊμπέκικου, σε καθαρά δακτυλική ή καθαρά ιαμβική μορφή και στιχουργία μετά τον όγδοο χρόνο, βασίζεται αναγκαστικά σε μετρική εξίσωση κι αυτή πάλι στον χιασμό των σκελών του εγκωμιολογικού και του ιαμ-βέλεγου, και γΓ αυτό δεν προσέχτηκε η μετρική ιδιαιτερότητα του Ζεϊμπέκικου Α, δηλ. του ελεγίαμβου. Διότι η τομή του στίχου (υπό μορφήν μιας παύσης) βρίσκεται στον ελε-γίαμβο μετά τον δέκατο χρόνο. Παράδειγμα: "Η ζημιά" του Βασίλη Τσιτσάνη: Το παράδειγμα δείχνει τον χαρακτηριστικό για τον Ζεϊμπέκικο Α καταμερισμό συλλαβών, κατά τον οποίον το 8-ή 7-σύλ-λαβο ημιστίχιο του δεκαπεντασύλλαβου πέφτει αποκλειστικά στο μπροστινό 10-χρονο δακτυλικό κόλον, ενώ το δεύτερο κόλον συμπληρώνεται κατά κανόνα οργανικώς ή όπως ο τέταρτος στίχος στο παράδειγμα με την τετρασύλλαβο παράθεση "Τσιτσάνη μου". Το ότι το ιαμβικό ζεύγος στην προτελευταία θέση έχει αντί ενός βραχέος ένα μακρόν, αποτελεί μίαν ανωμαλία, ή οποία έφερε σε απελπισία τους μεγάλους φιλολόγους του 19ου αιώνα, όπως λ. χ. τον Wilamowitz-Moellendorf, επειδή για το φαινόμενο αυτό, που παρατηρείται στον χωλίαμβο, το τροχαϊκό και δακτυλικό τετράμετρο, το αναπαιστικό δίμετρο και τον δόχμιο, δεν έβρισκαν καμ.ιά ενδοσυστηματτκή εξήγηση. Γιατί όπως συμπεραίνει ο PaulMaas "αυτές οι μορφές παρουσιάζονται κατά κανόνα στην κατάσταση του τέλειου". Ακριβώς όμως για το γεγονός, ότι η παράδοση των επωδι-κών στίχων οδηγεί στον Αρχίλοχο, ο οποίος υπήρξε θεράπων τόσο του Αρεως όσο και της Μούσης προσφέρεται ως εξήγηση ο πολεμικός χορός. Η ασυνάρτητη δομή του εξυπηρετούσε στην σύγχυση του εχθρού. Και αυτό εκφράζεται κάλλιστα με τα βήματα, γιατί ο στίχος αρχίζει με πέντε ίσα βήματα, διακόπτεται με μια παύση και, απροσδόκητα, συνεχίζεται με την εναλλαγή πήδημα-βήμα-πήδημα (Δήμας, Λυκέσας). 0 ελεγίαμβος διαφέρει σαφώς από το χωλαίνον δακτυλικό τετράμετρο, δηλ. τονΚ αμηλιέρικο, στο σημείο που ο δεύτερος δεν έχει τομή, έχει διπλό τέμπο και χορεύεται με έξι βήματα Ουλφ Μπούχελντ ************************************************************ *********************************************************** PAR020 BuchheldU07GR.doc |