Τεκμήρια ::  Λήμμα : Ζεϊμπέκικος

Τεκμήρια :

( 8 )

Κινούμενες εικόνες  

( 21 )

Εικόνες  

( 29 )

Ηχογραφήματα  

( 11 )

Κείμενα


Κείμενο : Ζεϊμπέκικος , Χορός στα παράλια της Μικράς Ασίας που εξαπλώθηκε στα κοντινά νησιά και τελικά έγινε ο πιο διαδεδομένος ρεμπέτικος χορός.
Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού , Ευρετήριο : E-F198C
-[Σιδερής 1912, 565] Σύρος: Περιγραφή του εθίμου των απόκρεων με τους ζεϊμπέκ. Τέλος ο καπετάνιος διά συρίγματος δίδει το σύνθημα της ενάρξεως του χορού. Τότε το όργανον το συνοδεύον την ομάδα παίζει τον Ζεϊμπέκικον χορόν, ενώ οι νύμφαι, παίζουσαι τα υπ' αυτών κρατούμενα τέφια, άδουσι μετά των λοιπών ζεϊμπέκηδων τα επόμενα άσματα: "Ποιος ασίκης, ποιος λεβέντης...", "Σαν τη μαρμαροκολώνα...", "Αλημάλι γκελ-λερί..." κ.ά. Εις παλαιοτέραν εποχήν τα άσματα ταύτα ήδοντο μόνον όταν η ομάς περιώδευεν και δεν συνώδευον τον χορόν, τα δε όργανα άτινα συνώδευον τον χορόν ήσαν: δύο κιντέλια (είδος μπουζουκιού με δύο χορδάς), μία τραμπούκα ή άλλως τουμπελέκι (είδος πηλίνου τυμπάνου με μίαν μεμβράνην) και εν τέφιον, σήμερον όμως ελλείπουσι τα όργανα ταύτα. Ο χορός άμα τη ενάρξει του γίνεται απλούς, δηλαδή άνευ μαχαιρών και πιστολίων, είτα όμως, μετά πάροδον ολίγων λεπτών της ώρας, γίνεται τη συνοδία ή γυμνών μαχαιρών ή πιστολίων και εις τας δύο χείρας. Κατά την διάρκειαν του μικτού τούτου χορού ο χορεύων ευρίσκεται εις το κατακόρυφον ούτης ειπείν της δόξης του, χορεύων δε αφήνει να εξυπακούηται επιφώνημά τι "ω-χω..", διά του οποίου νομίζει ότι δίδει μεγαλυτέραν ευκινησίαν εις το σώμα του και κινεί το ενδιαφέρον των παρατηρητών. Τελευταίος πάντων χορεύει ο καπετάνιος, τον οποίον ουδείς άλλος δύναται να διακόψη χορεύοντα ειμή μόνον η καπετάνισσα, ήτις είναι μία των νυμφών αλλά σύζυγος του καπετάνιου.
-[Πετρόπουλος 1941-42, 166] Σκόπελος-Πέτρα Ανατολικής Θράκης: Συνηθισμένος χορός είναι μεταξύ άλλων ο Ζεϊμπέκικος.
-[Προκοπίου 1949, 164] Σμύρνη: Του ζητούν και να χορέψη και του κάνουν ριτζαλίκι. Δεν χαλνά πάλι χατήρι και χορεύει μ' ασικλίκι, το Ζεϊμπέκικο κι ο κόσμος κι απ' τα πέρα τα σοκάκια, όσο χόρευε του παίζαν, συνοδεία, τσουπανάκια...".
-[Μουτσόπουλος 1957, 528] Ελλάδα: Ανάλυση του μέτρου του Ζεϊμπέκικου.
-[Χατζηδάκις 1958, 158] Κρήτη: Στα κρητικά τραγούδια δεν απαντά το εννεάσημο μέτρο, όπως του Ζεϊμπέκικου που είναι (2.2.2.3).
-[Κυριτσοπούλου 1961, αδημ.] Μουραδιέ Μαγνησίας: Τόπους επίτηδες για να χορέβουμε δεν είχαμε. Χορέβαμε στις σάλες και στις αυλές των σπιτιών μας σαν ήταν γιορτές. Χορέβαμε και στα καφενεία. Οι χοροί μας ήταν ο Ζεϊμπέκικος με ζουρνάδες και με νταούλια. Είμασταν τουρκόφωνοι, έτσι και τα τραγούδια μας ήταν τούρκικα. Στ' αμπέλια, στα σεργιά και στ' αλώνια φτάνει να μας έρχονταν το κέφι κι εκεί μπορούσαμε να χορέβουμε και να τραγουδούμε.
-[Τσαρούχης 1963, 79] Ελλάδα: Οι πουριτανοί, αμαθείς λάτραι της δημοτικής μουσικής, άμα ακούσουν τη λέξη Ζεϊμπέκικο γίνονται έξω φρενών. "Τούρκικο", λένε, "δεν είναι ελληνικό". Βέβαια, κανένας χορός ή ρυθμός ενδιαφέρων δεν είναι, ίσως, ελληνικός, συμπεριλαμβανομένου ασφαλώς και του.... Καλαματιανού. Το Τσάμικο είναι αρβανίτικο, ο Ζεϊμπέκικος, χορός της Θράκης, πατρίδος του Ορφέως, που ως γνωστόν ήταν.... Τούρκος (αφού και οι αρχαίοι τον παριστάνουν με φρυγικά παντελόνια και φέσι φρυγικό), ξεκίνησε μαζί με τη φυλή των Ζεϊμπέκηδων (φυλή όχι χριστιανική, αλλ' ούτε μουσουλμανική), για να εγκατασταθεί στα παράλια της Μικράς Ασίας όπου, καθώς λένε οι επιστήμονες, οι Ζεϊμπέκηδες αναγκάστηκαν τελικά να εκμουσουλμανισθούν. Κανείς Τούρκος στα βάθη της Τουρκίας δεν ξέρει, ούτε μπορεί να χορέψει Ζεϊμπέκικο. Πρέπει νά 'ναι από τα παράλια της Μικράς Ασίας κι όχι χωρικός. Αλλά κι αν ακόμα ο Ζεϊμπέκικος είναι τούρκικος, τότε είναι καιρός ν' αλλάξουμε ιδέα για την τουρκική τέχνη κι όχι να ντρεπόμαστε για έναν ευγενικό χορό που αυθόρμητα ο λαός τον έκανε πανελλήνιο.
-[Χαρτουλάρης 1964, 1964] Χίος: Οξω στ' ανοιχτά, στην πλατεία της Παναγιάς, στο Χριστό και κάτω στο γιαλό, στον Αγιο Μιλιανό, και στ' άλλα παναγύρια, μονάχα ο Συρτός χορεύονταν από τα ζευγαράκια. Κι από άντρες μονάχα ο Καροτσιέρης, ο Χασάπικος, ο Τούρκικος, ο Τζεϊμπέκικος κι ο Ρούσικος.
-[Χατζήμπεης 1965, 226] Τσεσμές Μικράς Ασίας: Εσυνηθίζοντο και οι Ζεϊμπέκικοι, Κόνιαλης, Καρσιλαμάς και Χασάπικος.
-[Τομπόλης 1966, 182] Κύπρος: Καταγραφή, σε ευρωπαϊκή σημειογραφία, με ρυθμό 9/8 (3.2.2.2) ή (2.2.2.3) έξη μελωδιών Ζεϊμπέκκικου χορού.
-[Κοσμάς 1968, 96] Λαγκαδάς Χαλκιδικής: Στίχοι από τραγούδι του ελληνοβουλγαρικού πολέμου "Γεια σας γίγαντοι Βουλγάροι, το στρατό σας απορώ, θα σας μάθουν οι φαντάροι (ή οι ευζώνοι) το ζoυμπέκικο χορό...".
-[Στράτου 1970;, αδημ.] Μέγαρα: Ο Ζεϊμπέκικος ανακαλύφθηκε, κινηματογραφήθηκε και χορεύεται στις παραστάσεις του θεάτρου μας.
-[Στράτου 1970;, αδημ.] Ικαρία: Ο Ζεϊμπέκικος ανακαλύφθηκε και κινηματογραφήθηκε.
-[Metallinos & Schumacker 1972-75, 279] Ελλάδα: Είναι αυτοσχεδιαστικός χορός. Περιγραφή μιας παραλλαγής του Ζεϊμπέκικου. Χορεύεται στις ταβέρνες, σε ρυθμό 9/8, από δύο άτομα αντικρυστά, ή σόλο.
-[Petrides 1975, 27] Ρεμπέτικα: Το Ζεϊμπέκικο είναι αναμφισβήτητα το συχνότερο μέσο έκφρασης των ρεμπέτηδων. Παίζεται αργότερα από τον Καρσιλαμά, σε μέτρο 9/4 αντί για 9/8. Οι δύο χοροί πλησιάζουν σε αγωγή, ένα Ζεϊμπέκικο 9/4 allegro και ένας Καρσιλαμάς 9/8 adagio θα έχουν σχεδόν το ίδιο τέμπο. Η ρυθμική ανάλυση των δύο χορών είναι όμως αρκετά διαφορετική. Το Ζεϊμπέκικο συναντάται σε δύο ρυθμικά σχήματα: Το Κοφτό, που είναι το πιο συχνό, και το Συριανό, που είναι το βαρύ Ζεϊμπέκικο με το οποίο έπαιζε ο Μάρκος Βαμβακάρης όταν άρχισε την σταδιοδρομία του, σε 9/4 (2.2.2.3), ή ακριβέστερα 4/4 + 5/4. Μερικά Ζεϊμπέκικα αρχίζουν με άρση στο 7, στο 8 ή στο 9, όπως το "Κάτω στα λεμονάδικα" και το "Στα Τρίκαλα". Εδώ, τα μέτρα 1 έως 6 παίζονται συνήθως σε Κοφτό, αλλά υπάρχουν άλλα παραδείγματα όπου τα μέτρα 1 έως 6 παίζονται σε συριανό στυλ. Παληά ήταν αποκλειστικά αντρικός μοναχικός χορός. Περιγράφονται σκηνές χορού.
-[And 1976, 22] Τουρκία: Τον τουρκικό χορό που ονομάζεται Ζεϊμπέκ (γενική ονομασία χορών, κυρίως της Δυτικής Μικράς Ασίας), οι Ελληνες τον μετέτρεψαν σε Ζεϊμπέκικο και τον διεκδικούν, ενώ αυτός μεταφέρθηκε στην Ελλάδα πριν περίπου 40 ή 50 χρόνια από πρόσφυγες προερχόμενους από την Μικρά Ασία. Ο ελληνικός ισχυρισμός είναι γελοίος, εφόσον η λέξη zeybek δεν απαντάται μόνον στην Δυτική Μικρά Ασία αλλά υπάρχουν χωριά ακόμα και στην Απω Μικρά Ασία, ακόμα και στο Τουρκεστάν που ονομάζονται Zeybek. Ο χορός αυτός εκτελείται και σε άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας.
-[Holden & Vouras 1976, 116] Ελλάδα: Περιγραφή των βημάτων και μουσική καταγραφή σε 9/4 (2.2)+(2.3). Το μέτρο μπορεί να είναι και (3.2.2.2) ή (2.3.2.2) ή (2.2.3.2). Περιγραφή των βημάτων και μουσικό παράδειγμα σε 9/8 (2.3)+(2.2).
-[Μάρκου 1979, 43] Σπάτα Αττικής: Η λατέρνα έπαιζε το βαρύ "Που πας Μεμέτη" που είναι Ζεϊμπέκικο Σμυρνέϊκο. Ποτέ δεν είδα λατερνατζή να χορεύει άλλο χορό εκτός από Ζεϊμπέκικο.
-[Στράτου 1979, 98] Μέγαρα: Στον Ζεϊμπέκικο που τον χορεύουν γυναίκες αντικρυστά μεταχειρίζονται σ' όλη τη διάρκεια του χορού το μαντήλι, μάλιστα μεγάλο μαντήλι με το οποίο "συνοδεύουν" τις στροφές και τον μουσικό τονισμό.
-[Petrides 1980, 57] Ελλάδα: Οι Ζεϊμπέκηδες ήταν μη-τουρκική φυλή στα βουνά κοντά στη Σμύρνη, το αντίστοιχο με τους Ελληνες κλέφτες και αρματωλούς. Είναι μοναχικός χορός, εκφράζει βαθειά συγκίνηση. Το μέτρο είναι 9/4 (2.2.2.1.1.1). Συνήθως εκτελείται σόλο, σπάνια ζευγαρωτός. Υπάρχει και καθαρά δημοτικό Ζεϊμπέκικο, σαν το Στα Τρία, σήμερα σπάνιο. Περιγράφονται τα βήματα και οι φιγούρες.
-[Πετρόπουλος 1980, 89] Ρεμπέτικα τραγούδια: Τα ρεμπέτικα τραγούδια, από απόψεως χορού, διαιρούνται σε δύο μεγάλες οικογένειες: τα Ζεϊμπέκικα και τα Χασάπικα. Το Τσιφτιτέλι είναι μια πολύ κατοπινή ιστορία. Τα Ζεϊμπέκικα γειτονεύουν άμεσα με τους Καρσιλαμάδες. Ισως κανείς δεν μπορεί να καθορίση πού τελειώνει το Ζεϊμπέκικο και πού αρχίζει ο Καρσιλαμάς. Ολα τα ρεμπέτικα τραγούδια χορεύονται. Ο Ζεϊμπέκικος χορεύεται από ένα άτομο. Ο κάθε μάγκας χορεύει με δικό του τρόπο, εντελώς προσωπικό. Ο χορευτής του Ζεϊμπέκικου χορεύει κοιτάζοντας τη γη. Το πρόσωπό του είναι αγέλαστο, σχεδόν απειλητικό. Οταν η ορχήστρα παίζει Ζεϊμπέκικο, στην πίστα χορεύει μόνον ένας μάγκας. Αν σηκωθεί κι άλλος μάγκας για να χορέψει ταυτοχρόνως αυτό θεωρείται μεγάλη προσβολή και πρόκληση. Επακολουθεί άγριος καβγάς με μαχαιρώματα. Γυναίκα να χορεύει Ζεϊμπέκικο ήτανε πρωτοφανές σκάνδαλο. Και το θέαμα αυτό γινότανε αιτία φονικών καυγάδων. Μόνον οι πόρνες χορεύανε Ζεϊμπέκικο. Εδώ Χασάπικο χορεύουν και γυναίκες. Οι δύο αυτοί χοροί ήρθανε στην Ελλάδα από την Τουρκία.
-[Ταχτσής 1980;, ;;] Ελλάδα: Φαίνεται, ότι το φυτώριο στο οποίο πρωτοκαλλιεργήθηκε και φούντωσε το ζεϋμπέκικο, ήταν ο υπόκοσμος των μεγάλων αστικών κέντρων της Ελλάδας, και κυρίως του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης. Οχι απλώς η εργατική τάξη, αλλ' ο υπόκοσμος. Η μόνη εξήγηση του φαινομένου που μπορώ να βρω - να βρω, όχι να δώσω - είναι ότι τα στοιχεία του υπόκοσμου ανεκάλυψαν εκλεκτικές συγγένειες με τους πρόσφυγες, ή τουλάχιστον μέρους αυτών.
-[Μοuzaki 1981, 135] Ελλάδα: Ο Ζεϊμπέκικος πιστεύεται ότι χορευόταν από Ελληνες μετανάστες στην Μικρά Ασία από τη Θράκη, που οι Τούρκοι τους έλεγαν Ζεϊμπέκηδες (γενναίοι πολεμιστές) και εξισλαμίστηκαν. Περιγράφονται τα βήματα με σχήματα πελμάτων. Μουσική καταγραφή του τραγουδιού "Σαν τον αητό είχα φτερά...".
-[Τσαρούχης 1982, 14] Αθήνα: Το Ζεϊμπέκικο είχε χάσει τη δύναμή του πλέον. Από αριστοκρατικός χορός είχε γίνει ένας χορός λαϊκός και χωριάτικος. Τον ήξεραν από πρώτο χέρι μόνο οι Μικρασιάτες. Φαίνεται πως τα χοροδιδασκαλεία τους στη Μικρά Ασία ήταν οι φυλακές. Χορευτές του Τσάμικου, του υπέροχου Τσάμικου, δεν χορεύουν καλά το Ζεϊμπέκικο και τανάπαλιν, πράγμα που δεν αποκλείει θριαμβευτικές διασταυρώσεις ιδίως όσον αφορά το Ζεϊμπέκικο, γιατί αν ο Ζεϊμπέκικος φαίνεται ερμητικός και απρόσιτος, είναι συγχρόνως και πανανθρώπινος για όποιον μπορεί να τον πλησιάσει. Παρά τους ενθουσιασμούς των ξένων επισήμων και ανεπισήμων, το Ζεϊμπέκικο μένει κατιτί το ερμητικό στην ουσία του και είναι προσιτό, αληθινά προσιτό, μόνο σ' αυτούς από τους Ελληνες που έχουν αληθινά ορφική μύηση. Λόγια φθαρμένα που δεν μπορούν να εκφράσουν την ουσία, για την οποία ο αμύητος μένει καχύποπτος.
-[Δημητρίου 1983, 153] Σάμος: Οι τούρκικοι χοροί χορεύονταν στα χρόνια της Ηγεμονίας. Τους χόρευαν οι Μικρασιάτες χριστιανοί στα πανηγύρια μας κι απ' αυτούς τους έμαθαν κι οι Σαμιώτες, όπως επίσης τους μετέφεραν και Σαμιώτες που εποχιακά εργάζονταν στη Μικρασία. Χορεύονται από έναν άντρα μονάχα ή κι από περισσότερους, καθένας για λογαριασμό του. Ιδιαίτερες ονομασίες των τούρκικων χορών ήταν: Ο κυρίως Τούρκικος, γοργός και ανάλαφρος, ο Ζεϊμπέκικος, ο Νταβάρικος, βραδύς και βαρύς, και ο Απτάλικος ή Ψειριάρικος, που χορευόταν απ' τους Απτάληδες, που ήταν κάτοικοι των βουνών. Τον Απτάλικο τον χόρευαν στη Σάμο κοροϊδευτικά, μόνο τις απόκριες, κάποτε.
-[Μπουσιώτης 1983, 142] Ελλάδα: Περιγραφή βημάτων του Ζεϊμπέκικου και σχήμα πελμάτων.
-[Παπαδάκης 1983, 101] Ελλάδα: Αγριλαμάδες λέγαμε τότε τους Καρσιλαμάδες, γιατί ήτανε πιο εύθυμοι. Ο Καρσιλαμάς είναι ...το 9/8, αυτό διαιρείται σε τρεις τέσσερις μεριές - το Ζεμπέκικο, είναι το απτάλ χαβασί το οποίο είναι πιο εύθυμο, είναι το γιουρούκικο κι αυτό Ζεμπέκικο, είναι το γκαμηλιέρικο. Αυτά έχουνε ένα ρυθμό, ίδιος ρυθμός, αλλά λίγο πιο πεταγμένος ο ένας απ' τον άλλονε - ίδιο μέτρο αλλά πιο...διαιρεμένο. Ετσι είναι και τα Ζεμπέκικα, έτσι ήτανε και οι αγριλαμάδες, οι αγριλαμάδες είναι πιο γρήγοροι.
-[Μαζαράκη 1984, 49] Ελλάδα: Ο Ζεϊμπέκικος είναι αργός παλικαρίσιος χορός, που χορεύεται από ένα μόνο χορευτή σε 9/8. Είναι ο χορός που χόρευαν τα Ζεϊμπέκια, δηλαδή οι βουνήσιοι Τούρκοι χωρικοί της περιοχής του Αϊντινιού στη Μικρασία. Για τους Ελληνες της περιοχής η λέξη ζεϊμπέκ σημαίνει παλικάρι (Μαν. Χρυσαφάκης και Γιάννης Ζαφειρόπουλος, Σμύρνη, Μήτσος Μαλισαλής, Μαγνησία).
-[Οικονομίδης 1985, 31] Νάξος: Ετερος χορός και αυτός τη συνοδεία οργάνων εις ολίγους μόνον γνωστός είναι ο Ζεϊβέκικος, ο οποίος είναι ελληνικώτατος ανατολίτικος, χαρακτηρίζεται δε από αλματώδεις και ζωηράς κινήσεις του σώματος και φέρει το όνομα τούτο διότι εχορεύετο υπό των Ζεϊμπέκηδων. Εις την Απείρανθον οι ολίγοι, ως ενθυμούμαι, που εγνώριζον τον Ζεϊμπέκικον προεκάλουν τα μέγιστα την περιέργειαν των πολλών, που απλώς παρηκολούθουν τους χορεύοντας χωρίς να επιδιώκουν να μάθουν να τον χορεύουν. Το αυτό συμβαίνει και δι' άλλον ανατολίτικον χορόν, ονομαζόμενον Καρσιλαμάν, ως και δια τον Χασάπικον.
-[Μωυσιάδης 1986, 85] Ανατολική Θράκη: Ο Ζεϊμπέκικος ή Απτάλικος έχει Αραβοπερσική καταγωγή. Είναι πολεμικός χορός και χορεύεται από ένα ή δύο άτομα. Μόνος χορεύει συνήθως μόνο ο άντρας. Οταν χορεύουν άτομα του ίδιου φύλου έχουν μεταξύ τους μικρές αποστάσεις, ενώ άτομα του αντίθετου φύλου έχουν μεγάλες αποστάσεις. Οι κινήσεις γίνονται σε νοερό κύκλο και όταν χορεύει ο χορευτής, τότε ο συγχορευτής είναι φανταστικός και είναι το κέντρο του νοερού κύκλου. Εχει αργό και γρήγορο μέρος. Το αργό χορεύεται με αργές κινήσεις και βαριά πατήματα. Οι χορευτές έχουν ιδιαίτερη κάμψη του σώματος προς τα εμπρός, κύρτωμα των ώμων προς τα εμπρός, με τα χέρια στο ύψος των ώμων, λυγισμένα στους αγκώνες. Το κεφάλι ακολουθεί το σκύψιμο του σώματος προς τα εμπρός, έτσι ώστε τα μάτια βλέπουν περίπου ένα μέτρο από τα δάχτυλα των ποδιών (αυτό δεν είναι απόλυτο), γιατί μπορεί ο χορευτής να έχει ψηλά το σώμα και το κεφάλι κατά τη διάρκεια του χορού). Δεν υπάρχει καμιά απολύτως τυποποίηση στα βήματα του χορού. Ο κάθε χορευτής έχει τις δικές του κινήσεις, τα δικά του βήματα, τις δικές του φιγούρες και χορεύει με όποιο τρόπο θέλει αυτός, αρκεί να μπορεί να εξωτερικεύει τα ψυχικά του συναισθήματα και να εκφράζεται με τις κινήσεις που κάνει. Τα βήματα που παραθέτω είναι μια σειρά κινήσεων από τις πιο απλές και συνηθισμένες εκτελέσεις του χορού. Περιγραφή βημάτων και σχήμα με πέλματα.
-[Ξεινός 1987, 125] Ιμβρος: Ο Καρσιλαμάς και το Ζεϊμπέκικο χορεύονταν από δύο συνήθως άντρες αντικρυστά ο ένας στον άλλο. Με τα χέρια απλωμένα πλάγια στο ύψος των ώμων και με τα δύο δάχτυλα, το μέσο και τον αντίχειρα, έκαναν "μαντ'νάδες", με τους οποίους κρατούσαν το χρόνο που ρύθμιζε τα βήματα.
-[Πολίτης, Κοσμάς 1988, 96]: Σμύρνη: Πέρασε βαρύς, δίχως να κοιτάξει γύρω του, πήγε σ' ένα παράμερο τραπεζάκι και κάθισε. Παράγγειλε ένα καφεδάκι και όσο κράταγε ο χασάπικος κουτσόπινε. Υστερα σηκώθηκε, ζύγωσε το σαντουρτζή και λέει:
- Βάρα ένα ζεϊμπέκικο - και του κολλάει μια λίρα.
Στάθηκε καταμεσής της σάλας, δίπλωσε προς τα μέσα το κάτω μέρος του σακακιού του, και προς τα όξω τις άκριες των μανικών του - έτσι το θέλει αυτός ο χορός - λύγισε μια τα γόνατά σου σα να χαιρέταγε τα όργανα, και ρίχτηκε στο στριφογύρισμα, μια γονατίζοντας σχεδόν και μια ψηλοπηδώντας και χτυπώντας με το χέρι τα τακούνια του. Ολα τα μάτια καρφωμένα πάνω του. Στιγμές στιγμές, λες και χανότανε από μπροστά τους, γινότανε αερικό.
-[Πετρόπουλος 1990, 85] Ελλάδα, ρεμπέτες: Ο Ζεϊμπέκικος είναι ο χορός των χορών. Ο Ζεϊμπέκικος (χορός σε 9/8) δεν έχει βήματα, αλλά μόνον φιγούρες. Ο Ζεϊμπέκικος είναι μονήρης χορός για άντρες. Ο κάθε ρεμπέτης έχει τις δικές του φιγούρες, απολύτως προσωπικές, με τις οποίες εκφράζεται. Ο κάθε ρεμπέτης χορεύει ένα συγκεκριμένο τραγούδι. Ο Ζεϊμπέκικος δεν είναι για χόρταση - ο ρεμπέτης (αν χορέψει) θα χορέψει μόνο μια φορά. Εκείνος που θα αποτολμήσει να διακόψει έναν ρεμπέτη που χορεύει Ζεϊμπέκικο, παίζει με τον θάνατο. Από 'δώ ξεκίνησε ο θεσμός της παραγγελιάς, σύμφωνα με τον οποίο οι μουσικοί προαναγγέλουν το όνομα του ιδιοκτήτη του χορού που θα επακολουθήσει. Θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή του αναγνώστη στο γεγονός ότι η χρονική στρουχτούρα αυτού του 9/8 παραλλάζει από Ζεϊμπέκικο σε Ζεϊμπέκικο: άλλοτε είναι 1/4 + 1/4 + 1/4 + 1/8 + 1/4 + 1/8 + 1/4 + 1/4 + 1/8 + 1/4 + 1/8 (= 9/8), άλλοτε γίνεται 1/4 + 1/8 + 1/8 + 1/4 + 1/4 + 1/4 + 1/8 + 1/8 + 1/4 + 1/4 + 1/4 (= 9/8), άλλοτε εμφανίζεται σαν 1/4 + 1/4 + 1/4 + 1/8 + 1/8 + 1/4 + 1/4 + 1/4 + 1/8 + 1/8 + 1/4 (=9/8), άλλοτε αναλύεται σαν 1/8 + 1/4 + 1/8 + 1/4 + 1/4 + 1/8 + 1/4 + 1/8 + 1/4 + 1/4 + 1/4 (= 9/8) κτλ., κτλ. Φυσικά, στην απειρία των ρυθμικών αγωγών του 9/8 προστίθεται κάθε φορά ένας άλλος ηχοχρωματισμός, μια άλλη χρονική ταχύτητα και μια διαφορετική ψυχική ατμόσφαιρα. Μέσα στον λαβύρινθο των Ζεϊμπέκικων ο ρεμπέτης δεν χανότανε ποτέ. Μάλιστα, διάνθιζε τους περίτεχνους αυτοσχέδιους βηματισμούς του (που δεν ήσανε βήματα) με προσωπικές φιγούρες, χρησιμοποιώντας ως και ακροβατικά μέσα: εχόρευε έχοντας στο κεφάλι το ποτήρι του γεμάτο κρασί, εχόρευε σηκώνοντας με τα δόντια ένα τραπέζι, εχόρευε πηδώντας πάνω από καρέκλες, εχόρευε κραδαίνοντας μαχαίρια. Και, κάποτε-κάποτε, ετελείωνε την επίδειξή του με μιαν ανάλια (λέξη της τούρκικης αργκό).
-[Καραγαβριηλίδου 1992, αδημ.] Κιουτάχεια: Χορεύεται αντικρυστά, ελεύθερα. Οι φιγούρες του είναι οι εξής: Στέκεται το ζευγάρι αντικρυστά. Αρχίζουν να χορεύουν κάνοντας τα πρώτα βήματα σε κύκλο. Μετά έρχονται πλάι-πλάι και κάνουν συγχρονισμένα, βήματα προς τα δεξιά. Μετά κάνουν μαζί μεταβολή και ξανακάνουν βήματα δεξιά ή αριστερά. Μετά αντικρύζονται και κάνουν μια φιγούρα που λέγεται "τεκ". Ο ένας κάνει βήματα και απάνω στον άλλο, ενώ ο άλλος οπισθοχωρεί. Ο πρώτος πηδάει στο ένα πόδι σκύβοντας μπροστά στον άλλο ακουμπώντας σχεδόν το χέρι στην γη. Μετά σηκώνει το κορμί επάνω και το χέρι ψηλά και κάνοντας στροφή απομακρύνεται. Το ίδιο επαναλαμβάνεται και από τον άλλο χορευτή. Μία άλλη φιγούρα είναι το "τσιφτ" που είναι τριπλό γονάτισμα που γίνεται συγχρόνως και από τους δύο χορευτές.
-[Τυροβολά 1992, 129] Προκόπι Καππαδοκίας: Ο Ζεμπέκικος ήταν αντρικός χορός, χορευόταν αντικριστά από ζευγάρι χορευτών, που κρατούσαν μαχαίρια ή σπαθιά, σε 9σημο ρυθμό (9/4, 2.2.2.3). Παρόμοια έκφραση Ζεμπέκικου χορού συναντιέται στα Φάρασα και στο Ικόνιο, όπου ανάλογα με την κάμα του μαχαιριού ή το μέγεθος του σπαθιού χαρακτηρίζεται ως βαρύς, κοφτός, γρήγορος και συνδέεται με τη ρυθμική αγωγή της μελωδίας, αργή, μέτρια, γρήγορη.
-[Savrami 1992, 58] Ελλάδα: Το Ζεϊμπέκικο εμφανίστηκε, μαζί με άλλους χορούς, κατά την πρώτη περίοδο της κίνησης του ρεμπέτικου, στις αρχές του 20ου αιώνα. Η δημοτικότητά του πολλαπλασιάστηκε μετά την μικρασιατική καταστροφή με την άφιξη των προσφύγων από την Τουρκία. Ο ρυθμός του Ζεϊμπέκικου είναι 9/8 (2.2.2.3). Η προέλευση του ρυθμού του μπορεί να αναχθεί στην μουσική παράδοση των χωρών της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Καταγραφή με το σύστημα Λάμπαν. Ανάλυση κινηματογράφησης από την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη "Αλέξης Ζορμπάς" και σύγκριση με ταινία της Ελληνικής Τηλεόρασης με την "αρχική" μορφή του χορού.
-[Τυροβολά 1992, 134] Σίλλη Ικονίου: Από τους αντιπροσωπευτικότερους χορούς είναι ο ανδρικός αντικριστός Ζεμπέκικος με σπαθιά με 9σημο ρυθμό (9/4), και ο συγκαθιστός Ζεμπέκικος σε 9σημο ρυθμό (9/4, 2.2.2.3, ανάλυση ρυθμών).
-[Λυκεσάς 1993, 198] Ελλάδα και Κύπρος: Περιγραφή των βημάτων του Ζεϊμπέκικου, μουσική καταγραφή Ζεϊμπέκικου Κοφτού και Ζεϊμπέκικου Αϊβαλιώτικου (από το βιβλίο του Γ. Αβέρωφ, 1978, 83 και 81), σχήμα με πέλματα.
-[COLUMBIA EMI 14C 062-70115, A6] Σμύρνη: "Ζεϊμπέκικο". Δόμνα Σαμίου (επιμέλεια).
-[EMISPR 517, Α4] Σύμη: "Ζεϊμπέκικος", ήχος πρώτος. Εμμανουήλ Καρπάθιος (κανονάκι), Κώστας Κοντός (βιολί), Γιώργος Λυκούρας (ούτι), Μιχάλης Μιχόπουλος (λαούτο).
-[INTERSOUNDSIN 3055, Α4] Μικρά Ασία: "Πολίτικο Ζεϊμπέκικο" (2.58). [Β3] Μικρά Ασία: "Αϊδινίτικο", Ζεϊμπέκικο. Λάζαρος Κουλαξίδης (ακορντεόν), Αγάθωνας Ιακωβίδης (κιθάρα, μπαγλαμάς).
-[LYRAMINERVA 22071, A3] Πέργαμος: "Ζεϊμπέκικο Περγάμου" (Pergamazeybegi), SaffetGundeger (κλαρίνο).
-[LYRA ΜINERVA 22043, B4] Αϊβαλί: "Zεϊμπέκικο Αϊβαλιώτικο", οργανικό. Τάσος Χαλκιάς (κλαρίνο).
-[PAN-VOXSPV 220, Α4] Σμύρνη: "Μπαμ", Ζεϊμπέκικος. [Α5] "Αϊβαλιώτικο", Ζεϊμπέκικος. [Β3] "Απτάλικο", Ζεϊμπέκικος. [Β4] "Πέργαμος", Ζεϊμπέκικος.
-[POLYGRAMBL 1026, Β3] Ταταύλα Κωνσταντινούπολης: "Ζεϊμπέκικο (λατέρνα πολίτικια)". [Α4] "Μπαμ". Δεν αναφέρονται εκτελεστές.
-[RCAVICTORLPMG 20, Α2] Κάτω Παναγιά Μικράς Ασίας: "Αλατσατιανή". Δόρα Στράτου (επιμέλεια).
-[VENUSV 1068, Α2] Μικρά Ασία: "Αλατσατιανή", Ζεϊμπέκικο Πολίτικο. [Α6] "Μάνα μου με σκοτώσανε", Ζεϊμπέκικο Πολίτικο. [Β4] "Σαν εβράδυασε η μέρα", Ζεϊμπέκικο Πολίτικο. Δ. Μπαγιας (βιολί), Ν. Στεφανίδης (κανονάκι), Κ. Παλαιολόγου (σαντούρι), Μ. Μπαλαμπάνης (τουμπελέκι).
-[ΑΦΟΙ ΦΑΛΗΡΕΑ ΑΦ 13 S2, Β2] Πέργαμος: "Περγαμιώτικο Ζεϊμπέκικο". Γιώργος Κόρος (βιολί), Ν. Σαραγούδας (ούτι), Κυριάκος Κωστούλας (κλαρίνο), Κ. Πίτσος (κιθάρα, λαούτο), Χ. Τσολακίδης (ταραμούκα), Κ. Κόρου (πιάνο, ντέφι), Λ. Κουλαξίδης (ακορντεόν). Χορεύεται με αυτοσχεδιασμούς αλλά βασισμένους πάνω σε μια απλή χορευτική δομή. Εχει ρυθμό 9σημο (3.2.2.2). Ανήκει στα Απτάλικα ή "Κάτω στα λεμονάδικα". Χορεύεται από έναν άνδρα, δύο ή ομάδα αντρών διατεταγμένη σε κύκλο περίπου (TedPetrides).
-[ΑΦΟΙ ΦΑΛΗΡΕΑ ΑΦ 22-23, Α3] Σμύρνη: "Ο λαγός", Ζεϊμπέκικος. Μαρίκα Παπαγκίκα (τραγούδι), βιολί, τσέμπαλο, καστανιέτες. [Α5] "Χτες στο βράδυ στου Καρύπη", Ζεϊμπέκικος. Γ. Κατσαρός (τραγούδι), κιθάρα. [Β2] "Ζεϊμπέκικο Αϊβαλί", οργανικό. Κ. Παπαγκίκας (βιολί), τσέλο, τσέμπαλο. [Β4] "Ουσάκ Ζεϊμπέκικο". Λεωνίδας Σμυρναίος (τραγούδι), βιολί, ούτι, σαντούρι. [Β6] "Μπραϊλα", Ζεϊμπέκικο. Μαρίκα Παπαγκίκα (τραγούδι), βιολί, τσέλο, τσέμπαλο, καστανιέτες. [Γ4] "Οπου ειδείς δυο κυπαρίσσια", Ζεϊμπέκικος. Μαρίκα Παπαγκίκα (τραγούδι), κλαρίνο, τσέλο, τσέμπαλο, καστανιέτες. [Δ3] "Γκιουζέλ", Ζεϊμπέκικος, οργανικό. Πολιτάκια (Σπ. Περιστέρης), μπουζούκι, πιάνο. [Δ5] "Ο βαρυποινίτης", Ζεϊμπέκικος. Σταύρος Καλούμενος (τραγούδι), κλαρίνο, βιολί, σαντούρι.
-[Σύλλογος Δόμνα Σαμίου ΚΣΔΜ 2, Β1] Μελί Ερυθραίας: "Από τα γλυκά σου μάτια", βαρύ Ζεϊμπέκικο (3.48). Δόμνα Σαμίου (τραγούδι), Πέτρος Καλύβας (κλαρίνο), Νίκος Οικονομίδης (βιολί), Ανιές Αγκοπιάν (κανονάκι), Ιωάννα Αντριους (ούτι), Κώστας Φιλιππίδης (λαούτο), Ανδρέας Παππάς (τουμπελέκι).
-[Σύλλογος προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής SDNM 106, B7] Κομοτηνή: "Zεϊμπέκικος", χορός, οργανικό. Σερίφ Φαϊκ και Χουσεϊν Χουσεϊν (ζουρνά), Ακίφ Σαλή (νταούλι), Σίμων Καράς (επιμέλεια).
-[Σύλλογος προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής SDNM 110, Α5] ΑγιάσοςΛέσβου: "Το πιγκί", Ζεϊμπέκικο, οργανικό. Χαρίλαος Ρόδανος (βιολί), Κων. Ζαφειρίου (σαντούρι), Σταύρος Ρόδανος (λαουτοκιθάρα), Σίμων Καράς (επιμέλεια). Οι Ζεϊμπέκικοι, πειό αργοί και αξιωματικοί από τους Καρσιλαμάδες, έχουν ύφος και ήθος αρρενωπό. Είναι για τους νησιώτες ό,τι τα Τσάμικα για τους στεριανούς και χορεύονται κυρίως από άνδρες και κυρίως τους ελληνοφορεμένους βρακάδες του παληού καιρού, ενώ οι Καρσιλαμάδες, 'σαν πειό γρήγοροι ήπιοι και μαλακοί, χορεύονται και από γυναίκες.
-[Σύλλογος προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής SDNM 125, Α4] Αγιάσος Μυτιλήνης: "Βαρύ Ζεϊμπέκικο", οργανικό εις 9 χρόνους. Χαρίλαος Ρόδανος (βιολί), Κων. Ζαφειρίου (σαντούρι), Σταύρος Ρόδανος (λαουτοκιθάρα), Σίμων Καράς (επιμέλεια).