Τεκμήρια ::  Λήμμα : Τσιφτετέλι

Τεκμήρια :

( 2 )

Κινούμενες εικόνες  

( 8 )

Ηχογραφήματα  

( 3 )

Κείμενα


Κείμενο : Τσιφτετέλι , Χορός στη Μικρά Ασία. Εγινε ένας από τους ρεμπέτικους χορούς.
Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού , Ευρετήριο : E-48C6C
-[Προκοπίου 1949, 97] Σμύρνη: Εμμετρη περιγραφή της ζωής στην Σμύρνη: "Αρχίζουν τον Καρσιλαμά, χορεύει εκεί όποιος θέλει, κάθε χορό κεμπάρικο, γερλίσιο, Τσιφτέ-τέλι...".
-[Αρχιγένης 1972, 371] Σμύρνη: Οι χοροί τως ήτανε: ο Μπάλλος, ο Καρσιλαμάς και το Τσίφτε-τέλι (τουρκ. τσιφτέ = διπλός, τελ = σύρμα), χορός που ο χορευτής ηβαστούσε απ' το κάθε χέρι, ανάμεσα στα δάκτυλα, από δυο κουτάγια (κουτάλια) και τα βρο'ντούσε, με αψηλά τα χέρια, στον αγέρα.
-[Petrides 1975, 32] Ρεμπέτικα: Χορός της κοιλιάς, σε στύλ αισθησιακό και γυναικείο, σε σύγκριση με το Ζεϊμπέκικο και το Χασάπικο. Χορεύεται ατομικά ή σε ζευγάρια, ρυθμός 4/4, (δίνεται το ρυθμικό σχήμα). Χορευόταν από τους ρεμπέτες που ήρθαν από την Μικρά Ασία, αλλά σπάνια από τους ρεμπέτες του Πειραιά και της Αθήνας. Βασικά χορευόταν από τις τραγουδίστριες, πρώτα ένα ζωηρό, μετά ένα αργό Τσιφτετέλι και χωρίς διακοπή μετά ένα γρήγορο Τσιφτετέλι ή Καρσιλαμά. Οταν το χόρευαν οι άντρες κουνούσαν το σώμα τους μιμούμενοι τις τραγουδίστριες, λικνίζοντας τους γοφούς, περιστρέφοντας την κοιλιά, κυματίζοντας τα χέρια και τρέμοντας τους ώμους. Το Τσιφτετέλι σαν δημοτικός χορός μπορεί να καταταγεί στους αντικρυστούς χορούς.
-[Metallinos & Schumacker 1972-75, 276] Ελλάδα: Περιγραφή των βημάτων του χορού Τσιφτετέλλι. Χορεύεται στις ταβέρνες. Υπάρχουν τουλάχιστον 5 διαφορετικές παραλλαγές του βασικού χορού: 1) Μια σε μέτρια αργό ρυθμό. 2) Μια που μοιάζει με τη ρούμπα. 3) Μια με κανονικό έντονο ρυθμό που μοιάζει με αραβική μουσική. 4) Ελαφρός Μπάλλος, και 5) Βαρύς Μπάλλος. Λέγεται και Κελικος χορός.
-[Kilpatrick 1980, 139] Πόντος: Οι Πόντιοι έχουν δικό τους στυλ στο Σιφτε Τέλλι (από το τουρκικό SifteTelli). Δεν πρέπει να συγχέεται με τον επαγγελματικό χορό της κοιλιάς. Δεν έχει προκλητικό ερωτισμό, είναι ένα σοβαρό φλερτάρισμα χωρίς προσποίηση.
-[Petrides 1980, 45] Ελλάδα: Χορός της κοιλιάς σε χρόνο 2/4 ή 4/4. Τσίφτε Τέλι είναι έκφραση των μουσικών και σημαίνει ζεύγος χορδών. Αναφέρεται στην τεχνική παιξίματος του βιολιού όπου βάζει κανείς την δεύτερη χορδή στο ίδιο αυλάκι με την πρώτη και τις κουρδίζει στην ίδια οκτάβα ή σε διάστημα μίας οκτάβας. Η μελωδία παίζεται σ' αυτό το μακρόσυρτο στύλ και γι' αυτό κάθε όργανο που μιμείται αυτό το στύλ λέγεται ότι παίζει τσίφτε τέλι. Οι χοροί τύπου "χορός της κοιλιάς", "χορός της Σαλώμης", "χορός των 7 πέπλων", "ανατολίτικος χορός" κλπ., εξελίχτηκαν σε δύο τύπους χορών: τον παραδοσιακό χορό και τον καλλιτεχνικό, που χορεύεται από επαγγελματίες χορεύτριες. Μέχρι πρό τινος υπήρχε και τρίτη κατηγορία χορού, που ήταν διδακτικός και χρησίμευε στο να μάθει στους μελλόνυμφους τις κατάλληλες κινήσεις για την ερωτική πράξη. Τα βασικά βήματα για τον παραδοσιακό και τον καλλιτεχνικό χορό είναι τα ίδια. Τα βήματα είναι επί τόπου ή σε έναν μικρό κύκλο. Το αργό Τσιφτετέλι δεν είναι τόσο διαδεδομένο στην κυρίως Ελλάδα όσο στα νησιά και τα ανατολικά παράλια. Περιγραφή βημάτων και παραλλαγών, σχήματα με πέλματα.
-[Μπουσιώτης 1983, 153] Ελλάδα: Περιγραφή βημάτων και σχήμα πελμάτων.
-[Μαζαράκη 1984, 49] Ελλάδα: Το Τσιφτετέλι, λέξη τούρκικη που σημαίνει δυο χορδές, είναι χορός σε 4/4 που τον χορεύουν οι Τούρκοι Ατσίγγανοι. Η ονομασία του προέρχεται από τη συνήθεια του βιολιτζή να κουρντίζει το κανονικά αλά τούρκα κουρντισμένο βιολί του (σολ, ρε, λα, ρε) σε τούτο το κούρντισμα: σολ, ρε, ρε, ρε οκτάβα ψηλή, όταν ήταν να παίξει αυτόν το χορό (MahmutR. Gazimihal).
-[Κλιάφα 1987, 101] Θεσσαλία, Τσιγγάνοι: Οι Τσιγγάνοι όταν λένε "χορεύω" εννοούν χορεύω Τσιφτετέλι. Ο χορός τους δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένα βήματα.
-[Πετρόπουλος 1990, 88] Ελλάδα, ρεμπέτες: Το Τσιφτετέλι (τουρκικό *iftetelli: δύο χορδές, επειδή αρχικώς ήταν μια μελωδία που την παίζανε σε δίχορδο βιολί) είναι ένας πεταχτός και αλέγρος ρυθμός, που διαδόθηκε στην Ελλάδα μετά το 1923. Το Τσιφτετέλι το χορεύανε οι πρόσφυγες από την Σμύρνη. Οι ρεμπέτες της Αθήνας το θεωρούσανε θηλυπρεπή χορό, κατάλληλο για γυναίκες και πούστηδες.
-[INTERSOUND SIN 2047, A6] Μακεδονία: "Τσιφτετέλι". Δ. Χίτζος (ζουρνά), Ζ. Χίτζος (ζουρνά), Γ. Γευγελής (τουμπερλέκι).
-[INTERSOUND SIN 2048, Α4] Θράκη: "Τσιφτετέλι". [Β4] "Τσιφτετέλι". Α. Ζώρας (κλαρίνο), Λ. Ευθυμίου (βιολί), Γώργος Γευγελής (τουμπερλέκι), Α. Στοϊδης (ούτι).
-[MAKEDONIAPANIVAR 30036] Θράκη: "12 Τσιφτετέλια". Γιώργος Μπόρμας ή Βούλγαρος (κλαρίνο), Ηλίας Σούκας (βιολί), Γ. Σούκας (κιθάρα), Β. Βασιλάρης (νταραμπούκα).
-[MINERVA 22071, Α4] Μικρά Ασία: "Τσιφτετέλι με ταξίμι" (Taksimciftetelli). [Β4] Μικρά Ασία: "Διπλό Τσιφτετέλι" (Dolapliciftetelli). SaffetGundeger (κλαρίνο).
-[MUSICBOXMBI 10378] Ελλάδα: "Ατελείωτα Τσιφτετέλια". Διάφοροι εκτελεστές.
-[PANIVARPA 5117, Β6] Ελλάδα: "Σόλο τσιφτετέλι". Νίκος Σαραγούδας (ούτι).
-[PARTHENONSPR 168, Β6] Θράκη: "Σόλο Τσιφτετέλι". Ρίγκος Ζώρας (κλαρίνο).
-[POLYGRAMBL 1026, Β3 και Β6] Ταταύλα Κωνσταντινούπολης: "Τσιφτετέλι". Δεν αναφέρονται εκτελεστές.
-[SUPERDISCLPSD 107, Α2] Πόντος: "Εταξα σην Παναγίαν", Τσιφτετέλι. [Α4] "Στείλον γράμμαν", Τσιφτετέλι. [Β4] "Ακλερον κορμίν", Τσιφτετέλι. Κώστας Παπαδόπουλος (τραγούδι, αρμόνιο), Κωνσταντίνος Σιώπης (κλαρίνο), Γεώργιος Γιανναχουλίδης (κρουστά).
-[ΑΦΟΙ ΦΑΛΗΡΕΑ ΑΦ 13 S2, Α2] Εύβοια: "Τσιφτετέλι". Γιώργος Κόρος (βιολί), Ν. Σαραγούδας (ούτι), Κυριάκος Κωστούλας (κλαρίνο), Κ. Πίτσος (κιθάρα, λαούτο), Χ. Τσολακίδης (ταραμπούκα), Κ. Κόρου (πιάνο, ντέφι), Λ. Κουλαξίδης (ακορντεόν), Αριστείδης Μόσχος (σαντούρι).
-[Δήμος Θεσσαλονίκης 1568/85, Δ1] Μικρά Ασία: "Τσιφτετέλι", οργανικό (2.27). Γιάννης Τσακιρίδης (βιολί), Λευτέρης Τσακιρίδης (ούτι), Χρυσόστομος Ανανιάδης (ζίλια), Γιώργης Μιλίκης (επιμέλεια).
-[Ενωσις Σμυρναίων POLYDOR 2421022, Α4] Σμύρνη: "Γιατί να μη χαρώ", Τσιφτετέλι, δρόμος ματζόρε. Μάριος και χορωδία (τραγούδι). [Α5] Σμύρνη: "Από ξένο τόπο", γοργό Τσιφτετέλι, δρόμος μινόρε. Ξανθίππη Καραθανάση (τραγούδι).