| Κείμενο : 3 Εντυπώσεις από τις φεστιβαλικές γιορτές του Ρεθύμνου. |
| Πηγή : /P053-04 , Ευρετήριο : O-EC31E406 |
Παντελής Καβακόπουλος Εντυπώσεις από τις φεστιβαλικές γιορτές του Ρεθύμνου. Καβακόπουλος, Παντελής: "Εντυπώσεις από τις φεστιβαλικές γιορτές του Ρεθύμνου", Παράδοση και Τέχνη 053, σελ. 14-15, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2000. Εντυπώσεις από τις φεστιβαλικές γιορτές του Ρεθύμνου Οπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος τις διακοπές του Αυγούστου τις πέρασα στο όμορφο χωριό Σπήλι της επαρχίας Αγίου Βασιλείου του νομού Ρεθύμνης. Στο κοντινό Ρέθυμνο, εκτός των φεστιβαλικών παραστάσεων παρακολούθησα μια παράσταση με τους καλύτερους λυράρηδες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας στο θέατρο της Φορτέτζας και μια ημερίδα στο Μεσαιωνικό Ωδείο. Στην πρώτη, οι υπεύθυνοι παρουσίασαν τους καλύτερους - δήθεν - λυράρηδες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Απ' όσους άκουσα, ένας ήταν ο καλός λυράρης από τη Κάσσο, που με εντυπωσίασε καλλιτεχνικά, όπως και οι χοροί τους. Ολοι οι άλλοι ήταν δεύτερης και τρίτης διαλογής. Αυτό που δεν μου άρεσε ήταν η παρουσία συγκροτήματος Κωνσταντινουπολιτών με μαέστρο τον κρητικό Ανδρέα Γιακουμάκη, αριστερό ψάλτη στον Αγιο Τίτο του Ηρακλείου, ο οποίος κουτσόπαιζε και την πολίτικη λύρα. Η όλη ομάδα των "Κων/λιτών" ήταν προσφυγόπουλα Μικρασιατών δεύτερης γενιάς, γεννημένα στη Κρήτη. Παρουσιάστηκαν όμως σαν Κων/λίτες γνωρίζοντας μόνο κάποια μικρασιατικά τραγούδια από δίσκους και δυο τρία που τα παιδιά τα έμαθαν από τους γονείς των. Ενα τραγούδι "Εχε γειά Παναγιά" πραγματικά ήταν πολίτικο, όμως δεν περιείχε κανένα πολίτικο χαρακτηριστικό, ούτε την αγωγή του χασάπικου ούτε την ιδιάζουσα τεχνοτροπία. Τα υπόλοιπα ήταν τραγούδια της Ιωνίας, δεν ήταν όμως κωνσταντινουπολίτικα. Ολοι τους ήσαν Κρήτες, μέτριοι μουσικοί, άσχετοι με τη μουσική της Πόλης. Τα "προσφυγόπουλα" της χορωδίας, εκτός των μουσικών οργάνων, δυο τραγούδια τα είπαν καλά. Παράλληλα χόρεψαν και τον εθνικό τους χορό τον Καρσιλαμά, σε βήματα όχι παραδοσιακά. Φαντάζομαι πως η μοντέρνα δασκάλα του χορού, τούς άλλαξε τα βήματα, χωρίς να ξέρει πως μουσική και χορός έχουν κάποια ταυτόσημα τονιζόμενα άρτια μέτρα. Δεν έχουμε το δικαίωμα να τονίζουμε μουσικοχορευτικά τα ασθενή, αντί τα, σωστά, ισχυρά μέτρα. Αντίθετα στη Κρήτη, και συγκεκριμένα στο Συρτό χορό, τονίζουμε τα ασθενή. Οι υπεύθυνοι παράγοντες θα πρέπει να ήξεραν την καταγωγή του όλου συγκροτήματος. Ομως δεν ξέρω γιατί, μας θέλουν όλους να τρώμε κουτόχορτο. Δεν υπολόγισαν πως μπορεί κάποιος μέσα από το σύνολο των θεατών να γνωρίζει ποιο είναι το αληθινό και ποιο το ψεύτικο. Εκλεισε η όλη παράσταση με λύρα δεύτερης διαλογής, σε χορούς της Κρήτης. Ο καλύτερος σήμερα ζων λυράρης της Κρήτης, ο Λεωνίδας Κλάδος, που θα έπρεπε να αντιπροσωπεύσει την κρητική μουσική και να ενθουσιάσει τον κόσμο, αναγγέλθηκε τιμής ένεκεν σαν θεατής. Δεν καταλαβαίνω γιατί σε τέτοιου είδους γιορτές παρουσιάζονται λυράρηδες μαθηταί και όχι δάσκαλοι. Οι τουρίστες που κατακλύζουν το Ρέθυμνο κάθε χρόνο περιμένουν να δουν και να ακούσουν τους καλύτερους μουσικούς και όχι τους χειρότερους. Στο Μεσαιωνικό Ωδείο του Ρεθύμνου, ένα από τα βράδυα του Αυγούστου, είδα και άκουσα ομιλητές - δήθεν λαογράφους και μουσικούς - με θέμα την ποιότητα της μαντινάδας και τη μουσική των λυράρηδων, με θέμα αν και κατά πόσον εκείνοι διατηρούν τη γνήσια παράδοση. Δυστυχώς όλοι τους είχαν άγνοια του αντικειμένου. Η αλήθεια είναι μία. Ολοι οι χορευτικοί σκοποί της Κρήτης, πεντοζάλια, πηδηχτοί, σούστα και κυρίως ο νεώτερος συρτός (χορός νεώτερος των εκατό χρόνων) είναι σκοποί που οι νεώτεροι λυράρηδες (Μουντάκης, Σκορδαλός Δερμιτζογιάννης, Κλάδος και πολλοί άλλοι) τις ίδιες αυτές μελωδίες τις ανάπλασαν τεχνοτροπικά σε πάθος και γλυκύτητα μέσα από τον ευαίσθητό τους κόσμο. Το γιατί το εξηγούμε παρακάτω. Πρώτον γιατί το αισθητήριο της μουσικής είναι τώρα πιο έντονο. Και δεύτερον γιατί η νεώτερη λύρα έχει πληρέστερες δυνατότητες να ομορφήνει τη μελωδία, διότι η κατασκευή και η τεχνική της είναι παρόμοια με του βιολιού. Αντίθετα η παληά λύρα του Φουστάνη, του Προβατίνη από τη Μεσαρά, του Παπαδάκη ή Καρεκλά από το Ρέθυμνο και πολλών άλλων παλαιών, ήτανε στην όλη της κατασκευή ωοειδής και η τεχνική της φτωχή. Παιζότανε σε μια χορδή, με ισοκράτη, πότε τη μεσαία χορδή και πότε την πρώτη, τη βαρύτερη. Ο ρυθμός ήταν τα γερακοκούδουνα του δοξαριού και το τουμπάκι, που το χρησιμοποιούσαν στα Ηρακλειώτικα και στη Σητεία. Βλέπε: Π. Καβακόπουλος, "Η παλιά λύρα της Κρήτης και τα χουρδίσματά της", Περιοδικό Ελλοπία 49, σελ. 64. Σήμερα η σύγχρονη λύρα και η μουσική της Κρήτης βρίσκονται, κατά τη γνώμη μου, στον κολοφώνα της εξελίξεώς τους. Ειδικά ο λαός της Κρήτης, περισσότερο απ' όλη την στεριανή Ελλάδα, αξιοποιεί ασυναίσθητα και προάγει καλλιτεχνικά τη μουσικοχορευτική της παράδοση. Τέλος, όλως τυχαία κάποιο πρωινό άκουσα έναν τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό της Κρήτης να λέει πως στο χωριό Ρουσακιές Κισσάμου έγινε μια ενδιαφέρουσα συνάντηση, από ειδήμονες πανεπιστημιακούς μουσικολόγους της Αθήνας και μια ερευνήτρια του χορού, που μίλησαν για τη μουσική και το χορό της Κρήτης. Το τι καινούργιο παρουσίασαν δεν το ξέρω. Αυτό που άκουσα είναι πως ο Συρτός της Κρήτης και συγκεκριμένα ο Πρώτος ή Χανιώτικος, είναι δημιούργημα του 1750. Η αλήθεια είναι πωςη μουσική και ο χορός του Συρτού δημιουργήθηκαν μετά το 1900. Για πρώτη φορά τον άκουσε και τον πρωτόπαιξε στη λύρα του ο Γιώργος Μουζουράκης από την Παντάνασσα του Ρεθύμνου, 93 χρόνων σήμερα (πληροφορία, που μου έδωσε πριν από δέκα περίπου χρόνια ο ίδιος). Η αλήθεια είναι πως τα αργά πεντοζάλια και οι σητειακές κοντυλιές είναι τα παλαιότερα μουσικά δημιουργήματα της Κρήτης. Παλαιότερα οι χορευτές με τις πικάντικες αυτοσχέδιες μαντινάδες απαντούσαν, αμιλλόμενοι ο ένας τον άλλο, με συμμετοχή όλων των άλλων χορευτών στην επανάληψη. Στο τέλος οι χορευτές, σε γρήγορο τέμπο, επιδείκνυαν, εκτός της πνευματικής οξυδέρκειας στις μαντινάδες, τις σωματικές χορευτικές τους δυνότητες στονΠεντοζάλη για τη Δυτική Κρήτη και στον Πηδηχτό για την Ανατολική. Ολοι οι άλλοι χοροί είνα νεώτεροι, κατά τη γνώμη μου. Η Σούστα στη Κρήτη έχει δυτική επίδραση, γιατί χορεύεται αντικρυστά. Αντίθετα στη Σούστα των Δωδεκαννήσων ακολουθεί τον παραδοσιακό αρχαίο κυκλικό χορό. Δυστυχώς σήμερα στους γάμους και στα πανηγύρια, τα αργά Πεντοζάλια με τις μαντινάδες των χορευτών και την μεταξύ τους άμιλλα, άρχισαν να σπανίζουν, ενώ τη θέση τους κατά το μεγαλύτερο μέρος πήρε η μουσική του Συρτού χορού. Παντελής Καβακόπουλος Μουσικολαογράφος ****************************************** ***************************************** PAR053 Kavakopoulos35GR.doc |